 |
|
|||||
 |   |  |  | |||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
  |
 |
|||||||
|
|||||||
|
|||||||
| Dün gerçekleşen beş tutuklamadan sonra Ankara Emniyet Müdürü Hasan Yücesan’ın operasyon kapsamındaki gözaltıların 50’ye ulaştığı yönündeki açıklamaları geldi. Gözaltıların müsteşar muavini seviyesine yükselmesi, bazı bakanlık üst düzey bürokratlarının da gözaltına alınması, bu arada Kızılay’daki bazı yönetici ve şube müdürlerini de kapsaması, Kızılay üzerinden daha yukarılara, ulaşılacağı izlenimini veriyor. 1999 Seçimlerinde MHP’den milletvekili adayı olan, sonrasında da Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nda Müsteşarlık görevine getirilen Ali Helvacı’nın aynı zamanda Kızılay Merkez Yönetimine girişini sağlayan olaylı genel kurullar, bilahare Emekli Sandığı’nın iştiraki Emek İnşaat yönetim kuruluna da bu vesile ile, Kızılay hisselerini temsilen girmesinden yola çıkılarak kurulan bağlantı ve iddialar Başkent siyasi kulislerinde dile getiriliyor. Her ne kadar koalisyon liderleri, bakanlar, parti sözcüleri açıklamalarında Beyaz Enerji’ye karşılık “Vurgun Operasyonu” gibi bir “hesaplaşma” yaklaşımının olmadığını, devlette “husumet” olamayacağını söyleyip, bu yönde mesajlar verseler de “fikir ile zikirin” farklı olduğu izlenimi güçleniyor. Bayındırlık ve İskan Bakanı Koray Aydın’ın, MHP lideri ile “arasının soğuk” olduğu iddiaları da kulislere aktarılırken, bu çerçevede MHP’nin “zayıf halkadan” vurulması stratejisinin izlendiği iddiaları ortaya atılıyor. Siyasi hesaplar ne olursa olsun, ortada ciddi bazı iddiaların, ihale organizasyonlarının bulunduğu trilyonlarla hesaplanan kamu kaynağının haksız yere gasp edildiği, ilk izlenimler olarak ortada. Yargılama sürecinin sonunda nereye varılacağını, kimlere ve nerelere ulaşılacağını zaman gösterecek. Ancak, şunu tespit etmekte yarar var. Türkiye’nin bugün en büyükleri de dahil, müteahhitlik şirketlerinin hemen tamamı, devletten aldıkları işlerle, devlete yaptıkları işlerle büyüdüler. İhale yasasının, devlet ihale sisteminin bu tür kayıp ve kaçakları önleyemediği açık. Geçen yazımızda da vurguladığımız gibi, hükümet içinde önümüzdeki günlerde yeni sorun olmaya aday konulardan bir tanesini Devlet İhale Yasası oluşturuyor. Ancak bunun öncesinde, yasa tasarısının sahibi Bayındırlık Bakanlığı’nın bizzat bir vurgun operasyonuna konu olması da, tasarıyla ilgili tartışmaların daha da sert geçeceğinin işareti. Vurgun Operasyonunun MHP’ye bağlı bir bakanlığı ve Kızılay’ın da kapsama dahil olmasıyla, bu kuruluşun ve bakanlığın en tepesindeki isimleri de hedef aldığı izlenimi güçlenirken, Enerji alanında “suhulete” bürünen Beyaz Enerji, Mavi Akım gibi soruşturmalarda, yeni patlamalara da hazır olmak gerek. Görünen o ki, giderek hükümeti çok derinden sarsacak, belki koalisyonu silkeleyecek bir siyasi hesaplaşmaya da dönüşmeye aday bu operasyonlardan enerjiye dönük olanların dosyaları yeniden hareketlenecek. Son birkaç haftadır Enerji Piyasaları Yasası kapsamında 29 Yap - İşlet - Devret (YİD) projesi ile ilgili yürütülen garanti pazarlıkları, bu santralların yapımcısı yerli - yabancı firmalarla geçmiş dönemlerde imzalanmış “garanti ve elektrik satın alma anlaşmalarını (ESA)” ciddi biçimde tartışla gündemine getirecek. HAZİNENİN “ŞANLI” GARANTİ DİRENİŞİ Şimdi Devlet Bakanı Kemal Derviş ve Hazine yönetimi, garantiler konusunda ayak sürürken, ABD hükümetinin bu konuda bizzat devreye girmesi, Dünya Bankası Enerji Misyonunu Ankara’ya getirmesi, projelerin iptal edilmemesi, ya da vazgeçilmemesi yönünde ısrarlı olması, yapılan anlaşmaların “gerçek içeriğinin” tam olarak herkesin, bilgisine sunulması konusunu daha güncel ve sıcak hale getiriyor. YİD modeli ile yapılacak kimi yatırımlar için kilovatsaat başına 12 - 19 sent arasında değişen fiyatlarla ve 15 yıla varan sürelerle, üretilecek elektriğin tümünü satın alma garantilerinin verildiği, bu yönde taahhütlerin kabul edildiği yönünde yayılan söylentiler, ister istemez akıllara “acabaları” getiriyor. Hala Enerji Piyasaları Üst Kurulu üyelerinin atanamaması, yasanın öngördüğü regulatory body’nin, düzenleyici kurulun) faaliyete geçememesi, lisans verme işlemlerinin başlayamaması, bu kritik sektörde sorunlar yumağı olarak duruyor. Dünya Bankası Türkiye Enerji Misyonu Şefi James Moose’un son olarak üst kurul üyelerinin bu ay sonuna kadar atanması talebini hükümete ve ekonomi yönetimine ilettiğini biliyoruz. Ancak, koalisyon kendi içinde bir uzlaşıya varamadığı için, özerk üst kurul üyelerinin atanmasında bile, her ortak uzmanlıktan, yetkinlikten ziyade, “kendine yakın isimlerin” kurulda görev almasında ısrarlı olduğu için, IMF ve Dünya Bankası’nın eleştirilerine karşın yasa çıkalı sekiz ay olduğu halde, atamalar yapılamadı. Dünya örneklerinde, enerji proje ve özelleştirmelerinde, “havuz sistemi” uygulanırken, yani üretilen tüm elektriğin bir havuzda toplanması, rekabetçi bir ortamda, fiyatın gelen tekliflerle belirlenip, havuzdan yapılması uygulamasına karşın, bizde yüksek fiyatlardan üretilecek elektriğin tümüne 10 yılı aşan sürelerle alım garantisi verilmesi, ülkenin geleceğini de bir anlamda riske sokuyor. Diğer yandan, yine dünya örneklerinde, garanti ve taahhütlerin oranı, üretilen elektriğin azami yüzde 50”si düzeyinde olurken, Türkiye’de yüzde 100 düzeyinde olması da soru işaretlerini, yapılan pazarlıkların mahiyeti ile, anlaşmaların içeriğini sorgulama gereğini ortaya çıkartıyor. Düşününüz ki, bu garantiler ve alım taahhütleri yürürlükte olsaydı, geçen yıl enerji darboğazı olacağı gerekçesiyle Türkiye’ye satılmak istenilen her birisi milyonlarca dolarlık, onlarca yüzer - gezer (mobil) santrallar alınmış olsaydı, ekonominin bu küçülme döneminde, enerji talebinin aksine azaldığı bu ortamda, Türkiye ne kadar yüksek bir maliyetle ve kullanmadığı elektriğe para ödemekle karşı karşıya kalacaktı. DPT “KÜÇÜLME SÜRECEK SANTRALA GEREK YOK!” DPT’nin yaptığı çalışmaya göre, 2002 yılında da ekonominin bu yıl küçülme eğilimine girmesi nedeniyle enerji talebinde bir artış olmayacak. Zaten Enerji Bakanlığı verileri ve projeksiyonları da, elektrik talebindeki (dolayısıyla sanayi üretimindeki düşüş, kapasite kullanımındaki gerilemeden ötürü) azalmadan ötürü, herhangi bir yeni yatırım yapılmadığı halde, bu kış elektrik kesintisi ve darboğazı olmayacağını gösteriyor. Bakan Çakan’ın açıklamaları da bu yönde. Dolayısıyla, şimdi bu onlarca yeni santrala hazine garantisi verilse, bunların yapımına başlansa, milyonlarca dolar yeni borca girilse ve yasanın öngördüğü şekilde bu tesisler 2002 sonuna kadar da işletmeye alınsa (aslında bu mümkün görünmüyor, muhtemelen yasada değişikliğe gidilecek ve süre azıtılacak) üretilecek milyarlarca kilovatsaat elektrik ne olacak? Toprağa verilecek. Kullanılmadığı halde, garanti ve taahhütler nedeniyle bu elektrik satın alınacak, parası ödenecek. Bulgaristan ile yapılan ESA’dan ötürü zaten bu ülkeye ciddi bir tazminat ödendiği söyleniyor. Yani belirlenen miktarın altında elektrik alınsa da, sözleşmede belirtilen tutar üzerinden tümü alınıyormuş gibi parası ödenmek zorunda. Diğer yanda ikili protokollerle finansmanı karşı ülkelerce sağlanmak üzere ABD, Rusya, Kanada, Avusturya, Fransa ile yapılmış anlaşmalarda da, 30 Hidroelektrik Santral yapımı öngörülmüş. Bir yandan Türkiye’nin doğal su kaynaklarını değerlendirmeye yönelik ikili anlaşmalara bağlanmış HES’ler, diğer yanda ağırlıkla doğal gaz, fuel - oil, LPG veya ithal kömür ile çalışacak garanti ve taahhütler verilmiş, şimdi bunlardan cayma yolları aranan milyarlarca dolarlık santrallar. Üstelik yapılan anlaşmalarda verilen garantiler arasında doğal gazın temini tümüyle BOTAŞ’a yüklenmiş. Yani santral yapımı tamamlanıp bittiğinde, BOTAŞ henüz gazı veremez durumda ise, santral elektrik üretmese bile, üretiyormuş gibi 15 yıl süreyle satın alınacağı taahhüt edilen elektrik fiyatı üzerinden, yapımcı firmalara para ödenecek. En cahil insanların bile imzalamayacağı, böyle anlaşmalar nasıl imzalanmış akla ziyan bu taahhütler garantiler nasıl verilmiş? MÜŞAVİRE BAK MÜŞAVİRE Şimdi Hazine garantileri geçersiz kılmanın yollarını ararken, YİD’li santralları yapacak firmalar ise, üç - dört yıldır bu işle uğraşmalarının, yaptıkları masrafların karşılanması girişimleri çerçevesinde “uluslar arası tahkime” gitme hazırlığı yapıyorlar. Hem de biliyor musunuz ki, bu girişimleri hukuki boyuta taşımaya çalışan, yabancı hukuk şirketlerinden bazıları aynı zamanda hem şirketlerin, hem TEAŞ’ın, hukuk müşaviri konumunda. Hatta içlerinden bir tanesi, hem TEAŞ’a, hem enerji bakanlığına, hem yabancı şirketlere hukuk danışmanlığı yaparken, bu projeleri takip ederken, hem de Enerji Piyasaları Üst Kurulu’nun kuruluş, işleyiş ve çalışma ilkeleri, yönetmelikleri, konusunda yani piyasaların nasıl oluşturulacağı konusunda da danışmanlık hizmeti veriyor. Yani anlayacağınız, hem avukat, hem hakim, hem savcı, hem danışman, hem hukukçu, hem her şey, hem de tarafların tümüne birden hizmet veriyor. Bizim bürokrasimiz de bu işlerden nasıl yırtarız diye debelenip duruyor. Enerji Piyasaları Yasası Ocak ayı sonunda çıktığı halde, dünkü Bakanlar Kurulu’nda Başbakan Ecevit enerji projeleri ve özelleştirmeleri konusunda, tüm yaşanan sorunları çözecek temel bir hukuki düzenlemenin hazırlanması ve süratle bakanlar kuruluna getirilip, tartışılarak, TBMM’ye sevk edilip yasalaştırılması “talimatını” veriyor. Yani Bankalar Kanunu hani, iki yılda dört kez değişti, her seferinde yeniden yanlış yapıldı ya. Şimdi de enerji yasası daha üzerinden bir yıl geçmeden herhalde tümüyle değişecek. Türkiye en kıymetli şeyin “zaman” olduğunu ne zaman anlayacak? Tabii her şey ülke yararı, yurttaş menfaati, kamusal çıkardan önce, siyasi hesap, siyasi güç ve planlarla yapılmaya kalkışılınca böyle oluyor. Hani, günün birinde gerekirse kullanırım düşüncesiyle, yasaların içine dinamitler, mayınlar, anlaşmalara kıyaklar yerleştiriliyor. İşler sarpa sarınca da, “boş ver yeni yasa yapalım” havasına giriliyor. Devlet İhale Yasası yakında gelecek, sanırız kıyamet kopacak. Anlaşılan o ki, Enerji Piyasaları Yasası da (Petrol Yasası hala çıkmadı) sil baştan yapılacak. Üç ortaklı koalisyonun iki ortağı, bu yasalar üzerinden kozlarını ortaya koyup, hesaplarını paylaşacak. Kızılay üzerinden MHP, Enerji üzerinden de ANAP siyaseten vurulmaya çalışılacak. Bakalım kurşun DSP’ye nereden gelecek? | ||||
| |
|||
 |
|
 |
|||||||||||||||
   |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Ana Sayfa | Güncel | Dünya | Ekonomi | Sağlık | Yaşam | Teknoloji | Kültür & Sanat | Spor | Hava Durumu | Haber Özetleri | Arama | NTVMSNBC Hakkında | Yardım | Spor Yardım | Tüm Haberler | Araçlar | NTVMSNBC Reklam Seçenekleri | Hukuki Şartlar & Gizlilik Hakları |
|||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
Reel sektörün realitesi, enerjinin garantisi