| | | | Ekim ayında Brezilya’da seçimler var. İşçi Partisi’nin iktidara gelmesinden ve genişletici maliye politikası uygulamasından korkuluyor. Böyle bir olasılığın Brezilya’yı Arjantin gibi borçlarını ödeyemez bir noktaya getireceği düşünülüyor.
Türkiye için ise iki kritik konu var. Ekim ayına kadar hem AB ile müzakere süreci hem de siyasetteki dönüşüme ilişkin belirsizlikler kısmen ortadan kalkacak. AB ile ilişkilerimiz kopma noktasına gelir, siyasi gerginlik artar ve bir kaos yaşanırsa Türkiye’nin borçlarını ödeyemeyeceği ihtimali çok daha fazla konuşulmaya başlanır.
BORÇLANMA ORANI BREZİLYA’YA GÖRE DAHA YÜKSEK
Brezilya’nın net kamu borcunun GSYİH’ya oranı yüzde 55 civarında. Bu oran Türkiye’de çok daha yüksek, bu yıl sonunda yüzde 78’e gerilemesi bekleniyor. Brezilya’da borçların sürdürülebilir olması için kamu sektörü faiz dışı fazlasının GSYİH’nın yüzde 3.5’i olması, ekonominin yıllık en az yüzde 3.5 büyümesi, reel faiz oranlarının yüzde 9’un üzerine çıkmaması gerekiyor (The Economist, June-15-22, 2002).
Türkiye’de borçların sürdürülebilirlik koşulları ise, faiz dışı fazlanın yüzde 6.5 gerçekleşmesi, ekonominin bu yıl yüzde 3, önümüzdeki yıllarda yüzde 5 büyümesi ve reel faiz oranlarının ilk aşamada yüzde 15’in altına çekilmesidir.
Türkiye’nin koşulları daha zor olmasına rağmen bugünlerde Brezilya’nın borç sorunu daha fazla gündemde. Brezilya’nın yukarıdaki koşulları yerine getirememe riski daha fazla görülüyor olabilir. Üstelik bu uyarının ünlü yatırımcı George Soros tarafından yapılıyor olması, finans piyasalarını çok daha olumsuz etkilemektedir.
HERŞEY HASSAS DENGELERE BAĞLI
Sonuç olarak, Türkiye’nin işinin ne kadar zor ve hassas dengelere bağlı olduğu ortada. Borç oranının yüzde 55’e inmesi Türkiye’nin orta vadeli hedefidir. O noktada dahi, borç ödeyememe riski gündeme gelebilir.
Ekonomik temeller çok sorunlu olmasa dahi, piyasa, borçların sürdürülemeyeceğine inanırsa, bu gerçekleşebilir. Bunun olmaması için, kamunun tasarruf etme eğliminin yüksek olması, reel faizlerin düşüyor ve ekonominin büyüyor olması gerekmektedir.
Sadece bu yıl değil önümüzdeki yıllarda da Türkiye’nin bu şartları sağlıyor olması gerekiyor. Bu hedeflerden uzaklaştırıcı her türlü siyasi ve ekonomik gelişme, Türkiye’nin borç ödeme sorununu gündeme getirecektir. Brezilya örneği, Türkiye’nin uzun ve hassas bir yolu olduğunu bir kere daha ortaya koyuyor | |
Bankaların kara tahtaları siliniyor
Erhan Aslanoğlu: Ahlaki istismar
