| | | | Örneğin, sadece aylık ve yıllık TÜFE ya da TEFE rakamlarına bakmak hissetiğimiz enflasyonu tam olarak yansıtmayabilir. Bunu yerine, yıllık ortalama TÜFE ve TEFE rakamları ya da daha kapsamlı olarak ortalama enflasyonu ölçen GSMH deflatörüne bakmak bize daha iyi fikir verebilir. Enflasyon düşerken ortalama rakamlar yıllık rakamlardan daha yüksek seyretmektedir.
Algılamamızdaki yüksek enflasyonun bir nedeni, ortalama enflasyonun yüksek olmasıdır. Eylül 2003 döneminde yıllık TÜFE artışı yüzde 23 olmasına karşın, 12 aylık ortalamalara göre TÜFE artışı yüzde 28,4’dür.
ENDEKSLERDE TEKNİK SORUNLAR VAR
Burada esas olarak enflasyon endekslerinin teknik bir sorununu açmak istiyorum. Endekslerin içerdiği mallar, mal grupları ve bunların ağırlıkları endekslerin değerini belirlemektedir. Bunlar ne kadar güncelse, endeksin güvenilirliği o kadar artmaktadır.
Mevcut olarak kullandığımız TÜFE endeksinin içeriğine ait bilgiler, sepet bilgileri diyelim, 1994 yılına ait hane halkı anketinden oluşturulmuştur.
Teknik olarak ikame ve gelir etkisi dediğimiz nedenlerden dolayı, tükettiğimiz mal çeşitleri ve bunların ağırlığının değişmesi çok doğaldır. Yakın bir zaman öncesine kadar kullandığımız mal gruplarının toplam harcamalarımız içindeki ağırlık değişimini ve ne tür yeni mal ve servisleri daha çok kullandığımızı bilmiyorduk.
DİE’nin 10 gün kadar önce açıkladığı 2002 hane halkı anketi sonuçları en azından mal gruplarının ağırlığındaki değişim hakkında bize bir fikir verdi.
Aşağıdaki tablo TÜFE ana mal gruplarının 1994 ve 2002 yılındaki ağırlığı ile Eylül 2002’de sektör bazında enflasyon rakamlarını veriyor. Her ayın 3. günü açıklanan yıllık enflasyon rakamı, kabaca her sektörün ağırlığı ile fiyat artışlarının çarpımının toplamından elde ediliyor.
|
|
|
| | 
Bu şekilde hesaplanan ve açıklanan Eylül ayı enflasyonu yüzde 23. Bizim hesaplarımız, yuvarlanan enflasyon rakamları ve ağırlıklara dayandığı için biraz daha farklı olarak 23,7 olarak çıktı.
Harcama ağırlıklarındaki değişimin acaba enflasyon rakamını ne kadar etkilediği sorusunu cevaplamak için, aynı hesaplamayı 2002 ağırlıklarını da kullanarak yaptık. Bulduğumuz rakam 23,5 oldu. Yani, yıllık enflasyon yeni ağırlıklarla da hemen hemen aynı çıktı. Elbette, burada önemli olan mal gruplarının içindeki malların ve onların fiyatlarının nasıl değiştiğidir. Şu anda elimizde öyle bir bilgi yok. Dolayısıyla, değişen tüketim ağırlığı enflasyon rakamlarını çok etkilemeyecek gibi iddialı bir öngörü yanlış olur.
DİE’nin daha kapsamlı bir hane halkı anketini bu yıl sürdürdüğünü ve 2005 yılı ile beraber yeni bazlı bir endekse geçme niyetinde olduğunu biliyoruz. Yakın bir gelecekte daha güncel ve güvenilir enflasyon rakamlarına kavuşacağız.
Fakat, ilk izlenimimiz endekslerin yenilenmesiyle mevcut rakamların çok farklılaşmayacağı yönündedir. | |
Erhan Aslanoğlu: 2004 Bütçesi üzerine
Bankaların kara tahtaları siliniyor
