| | | | Verilerin detaylarına baktığımızda, bu göreli olumluluğun genel olarak servis sektöründen kaynaklandığını söyleyebiliriz. GSMH yüzde 8,5 daralırken, otel ve lokanta hizmetlerinin reel olarak yüzde 20,3 büyüdüğünü izliyoruz. Turizm’in ekonomiye olumlu etkisi net bir şekilde yansıyor. Benzer şekilde yılın 2. çeyreğinde ulaştırma ve haberleşme sektörü yüzde 8,2 daralırken, 3. çeyrekte daralma yüzde 4,5’e gerilemiş.
Sektörel bazda olumsuz, fakat beklentiler dahilinde olan bir veri özel sektör imalat sanayi üretiminin 3. çeyrekte yüzde 13,1 daralmasıdır. İstihdam ve reel sektör firmaları açısından ağır bir şekilde hissedilen sorunda zaten burada yansıyor.
VERİLER DARALMA SİNYALİ VERİYOR
Kısa dönemde bir ekonomide canlanma olabilmesi için, tüketim ve yatırım talebinde bir artış olması gerekir. DİE’nin harcamalar yöntemiyle yaptığı gayri safi yurtiçi hasıla hesaplaması yılın üçüncü çeyreğinde iç talepte bir canlanma değil, aksine daha da daralma sinyali veriyor. Aşağıdaki tablodan izlenebileceği gibi, tüketim ve yatırım harcamaları büyük oranda daralmaya devam etmiş.
|
|
|
| | 
Burada özellikle dikkati çeken devletin tüketim harcamalarının yüzde 14,3 daralmasıdır. Maaş ve ücretler dışında, devletin diğer cari harcamaları ilk iki çeyreğe göre artan oranda daralmış. Faiz dışı fazla hedefini tutturmaya yönelik bu politika devletin istemeyerek de olsa tasarruf etme eğilimine girdiğini gösteriyor. Harcama kalemleri arasında en çarpıcı veri, yatırım harcamalarının yüzde 35,8 daralmasıdır.
Kamu yatırımları yüzde 20 daralırken, özel sektör yatırımları yüzde 40,3 daralmış. Yatırım talebinde giderek artan bir düşüş var. Ekonominin büyüme sürecine girebilmesi için iç tüketim ve yatırım harcamalarında bir canlanma olması gerekir. Veriler, bu yılın üçüncü çeyreğinde iç talebin daha da azaldığını gösteriyor.
Bu dönemde büyümeye olumlu katkının dış talepten gelmesi bekleniyordu. Turizm’nin bu katkıyı önemli oranda sağladığını izliyoruz, fakat ihracatın katkısı sınırlı kalmaya devam ediyor. İhracattaki büyüme yüzde 5 olarak gerçekleşmiş, oysa birinci ve ikinci çeyrekteki ihracat artışı sırasıyla yüzde 9,7 ve yüzde 8,7 olmuş.
TURİZMDE DARALMA BEKLENENİN ALTINDA
Sonuç olarak, üçüncü çeyrekte ekonomideki daralma özellikle turizmin etkisiyle beklenenin altında olmakla birlikte, iç talep ve üretim açısından veriler beklendiği kadar olumsuzdur. Bundan sonra önemli olan, içinde bulunduğumuz dönem ve 2002 yılıdır. Bu yılın 4. çeyreğine ilişkin veriler 31 Mart tarihinde yayınlanacak. O tarih, bugün neler olduğunu anlamamız için oldukça geç bir zaman. Fakat, sanayi üretimi, kapasite kullanımı, dahilde alınan KDV gibi bazı veriler hafif de olsa bir tüketim artışının sinyalini veriyor.
Bir - iki hafta önceki bir yazımızda tartıştığımız gibi sanayi üretimi Aralık ayı ile beraber matematiksel olarak büyüme sürecine geçebilir. Gerçek anlamda büyümeye geçebilmek için yatırım talebinin artması lazım. Yayınlanan GSMH verilerinin en önemli noktalarından birisi yatırım talebindeki vahim düşüşü göstermesidir. Bankacılık sistemi kredi verir hale gelmedikçe de yatırım talebinin artması zaman alacaktır. 5-6 ay öncesine göre bankacılık sistemimiz daha iyi bir durumda.
Kamu bankaları kar etmeye başladı, fondaki bankaların tasfiye süreci de yakında tamamlanacak. Özel bankaların reform sürecinin tamamlanması bir süre daha zaman alacak. İstihdam ve üretim artışını öngörebilmek için bankacılık reformunu yakından izlemeye devam etmemiz gerekiyor. | |
Bankaların kara tahtaları siliniyor
Erhan Aslanoğlu: Reel kur endeksleri