| | | | Bütçe verilerini değerlendirirken en önemli kriterlerden birisi, daha önce hazırlanan bütçelerin hedeflenen rakamları ile gerçekleşen rakamları arasında ne kadar bir sapma olduğudur. Bundan bir-kaç yıl öncesine kadar açıklanan bütçe hedeflerinin kredibilitesi son derece düşüktü. 1993 yılında olduğu gibi bazı yıllarda, gerçekleşen bütçe açığı hedeflenenin yüzde 152 kadar daha üzerinde olmuştur. Fakat, bu hükümetin farklı biçimde de olsa 1998 yılından bu yana hazırladığı bütçe gerçekleşmeleri hedefler dahilinde kalmıştır. Bu bütçelerin bir özelliği IMF gözetiminde hazırlanmış olmasıdır.
SAPMA RİSKİ DAHA YÜKSEK
Geçen yıl Ekim ayında hazırlanan bütçe Şubat ve Kasım krizleri nedeniyle uygulanamamıştır. Fakat, bu yıl için Haziran ayında tekrar hazırlanan bütçe de hedeflerine ulaşacak gözükmektedir. Bu hükümetin geçtiğimiz yıllara ilişkin bütçe performansı olumludur, dolayısıyla açıklanan rakamlar ciddiye alınmalıdır. Bununla birlikte, 2002 ye ilişkin özel bazı zorluklar bulunmaktadır. 11 Eylül sonrası dünya ve Türkiye ekonomisine dair makroekonomik verilerin tahminini yapmak hala çok güç. Tahminlerin hata payı çok yüksek. Bütçenin böyle bir ortamda hazırlanmış olması başlıbaşına bir olumsuzluktur.
Ekonomik büyümeden döviz kurlarına kadar birçok gösterge hükümetin tahmininden farklı bir yöne gidebilir. Bu nedenle bütçenin sapma riski geçtiğimiz yıllara göre daha yüksektir.
|
|
| | |
Biz, yine de hükümetin makroekonomik tahminlerinde fazla yanılmadığını varsayarak açıklanan bütçe rakamlarını değerlendirmeye çalışalım. Bu yıl hedeflere ulaşılacağını varsayarak, bütçe kalemlerinin 2002 yılı sonu için öngörülen nominal ve reel artışlarını tabloda göstermeye çalıştık.
Bütçe gelirlerinin nominal olarak yüzde 44 artması fakat reel olarak yaklaşık yüzde 4 daralması beklenmektedir. Gelirler içinde vergi geliri artış beklentisi yüzde 53 gibi daha yüksek bir orandadır. Beklenen GSMH 280 katrilyon TL, vergi geliri ise 58 katrilyon liradır. Biraz iddialı olmakla birlikte, GSMH’nin yüzde 20.7’si olan bu rakam son yılların ortalamasına yakındır ve tutturulabilir.
Vergi kalemleri içinde en büyük artış yüzde 14 gibi bir oranla kurumlar vergisinde gözükmektedir. Bu yanıltmamalıdır, çünkü Ağustos ayı sonu itibarıyla kurumlar vergisi yıl sonu hedefini aşarak zaten 2.2 katirilyon TL seviyesine gelmiştir. Yıl sonunda 2.5-3 katrilyon lira arasında bir yerde olacağını varsayarsak, önümüzdeki yılın hedefi çok abartılı sayılmaz.
HARCAMALAR YÜZDE 17 GERİLEYECEK
Bütçe harcamalarının reel olarak yüzde 17 gerilemesi hedeflenmektedir. Reel olarak en büyük azalma faiz ödemeleri ve büyük oranda tarımsal desteğin gerçekleştiği diğer transfer kalemindedir. Uygulanabilirse, tarımda gerçekleştirilmeye çalışılan bu radikal değişimin siyasi yansımaları önümüzdeki yıl yaz aylarına doğru daha çok ortaya çıkacaktır.
Personel ya da yatırım gibi diğer harcama kalemlerindeki artış GSMH deflatörüne yakındır ve reel olarak önemli bir değişiklik hedeflenmemekktedir. Nominal olarak yaklaşık yüzde 4 artması beklenen ve iddialı bir hedef konan faiz ödemelerine ilişkin detaylı bir açıklamanın son aylarda olduğu gibi en kısa zamanda yapılmasını bekliyoruz. Bununla bağlantılı olarak, bütçe açığının finasmanının nasıl yapılacağının da açıklanması gerekmektedir. Konsolide bütçe, finansman kaynağı ile açıklanan bir veridir. Bütçenin kredibilitesine ilişkin yorum yapabilmemeiz için bu bilgilere de ihtiyacımız bulunmaktadır. Dış kaynak için senaryolar üzerinde çalıştığını söyleyen IMF’ye, tercih ettiği senaryonun önemli bir kısmının verildiğini düşünüyoruz.
BÜTÇE AÇIĞI
Son olarak merak ettiğimiz bir nokta, Nisan ayında açıklanan güçlü ekonomiye geçiş programında 2002 yılı için GSMH’nin yüzde 13.6’ sı olarak hedeflenen bütçe açığının neden yüzde 9.6’ya indirilmeye çalışıldığıdır.
Faiz dışı fazla hedefi 2002 yılı için Nisan ayında GSMH’nin yüzde 6.5’i olarak açıklanmıştı. Bu hedef korunurken bütçe açığı hedefinin düşürülmesinin bir nedeni bütçe dışındaki kamu sektöründe daha fazla açık beklenmesi olabilir. Eğer böyleyse bu azaltma kabul edilebilir. Aksi takdirde, ekonominin resesyonda olduğu bir dönemde bütçe açığının ilk planlanandan çok daha sert bir şekilde düşürülme nedenini açıklamak zorlaşacaktır. | |
Oral: Memura %10 zam geliyor
