| | | | Şubat krizinden sonra Türkiye yeni bir ekonomi programı uygulamaya başladı. Program esas olarak kamu ve finans kesimine ilişkin reformları gerçekleştirmeyi, kamunun ağır borç yükünü azaltmayı hedefliyordu.
DESTEK HASARI TELAFİ ETMEK İÇİN
Reformlar gerçekleştirilmeye başlandı, fakat borç yükünün azalması için gerekli olan makroekonomik hedefler tutturulamadı. Reel faizler yüksek kaldı, ekonomi beklenenin çok üzerinde daraldı. 11 Eylül dahil olmak üzere, içeride ve dışarıda yaşanan bazı gelişmeler bu olumsuz süreçte rol oynadı. Sonuç da, program hasar aldı. Gelmesi muhtemel ek dış desteğin programın aldığı bu hasarı telafi etmeyi amaçladığını söyleyebiliriz. Eğer kaynak gelirse, program kendi mantığı içinde sürdürülmeye devam edecek. Bir başka ifade ile bizi tekrar Mayıs ayına geri götürecek. Fazladan, fakat olumlu olan bir nokta, bu arada bazı yapısal reformlarda ilerleme kaydedilmiş olması.
Dolayısıyla, dış kaynağın gelmesi sorunların çözülmesini değil, sorunları çözeceğini düşündüğümüz programın uygulanmaya devam etmesi olacak.
BORÇLAR TASARRUFLA ÖDENECEK
Programın borç stoğunu azaltmaya yönelik mantığını ve hedeflerini tekrar hatırlayalım. Program, kamunun mümkün olduğunca fazla tasarruf yaparak mevcut borçlarını sadece borçlanarak değil, bu tasarrufdan da ödemesini amaçlıyor. Burada verilmek istenen mesaj, kamunun borçlanma ihtiyacının zaman içinde azalacağı, faizlerin düşeceği, hatta vergi yükünün azalacağıdır.
Bu politikanın, geleceğe yönelik beklentileri olumluya çevirerek tüketim ve yatırım harcamalarını arttırması beklenmektedir. Devletin tasarrufunu arttırması ekonomideki üretimi olumsuz etkiler, fakat özel tüketim ve yatırım harcamalarındaki artışın bu olumsuzluğu bastırarak ekonomiyi büyüme sürecine sokması beklenmektedir.
Programın uygulanabilmesine ilişkin en kritik nokta da budur. Tüketim ve yatırım kararları beklentiye paralel gidebilecek midir ? Kamu ve finans kesimine ilişkin reformlar ve kamunun tasarruf yapabilmesi beklentiler açısından son derece olumludur fakat yeterli değildir. Mayıs ayından sonra yaşadıklarımız da bunu göstermiştir. Tüketici ve yatırımcı güveninin sağlanabilmesi için en az üç faktörün daha önemli olduğunu düşünüyoruz.
Birincisi, programın siyasi uygulayıcılarına olan güvendir. Siyasette belirsizlik ve güven sorunu çok fazla. Şubat ayından bu yana hükümette revizyon, bakan sayısının azaltılması, seçim ve partiler yasası gibi birçok konuyu konuşuyoruz. Fakat, bunların hiçbirinde ilerleme sağlanamadı. Zaman zaman ön plana çıksa bile hep geriye atıldı. Çok hızlı gelişme beklemek belki yanlış. Bununla birlikte Türk toplumunun siyasette yeni insanlar ve olumlu gelişmeler olacağına dair umuda ihtiyacı var.
Türkiye’de tüketici ve yatırımcı güvenine ilişkin ikincisi önemli faktör döviz kurlarında istikrardır. Son haftalarda hem piyasanın kendi dinamikleri hem de merkez bankasının verdiği mesajlar sonucu göreli bir istikrar sağlanmış gözüküyor. Bunun mutlaka korunması lazım. Burada en önemli görev merkez bankasına düşüyor.
DÜNYADAKİ DURGUNLUK
Üçüncü önemli faktör dış dünyadaki gelişmelerdir. ABD başta olmak üzere global bir resesyon riski bulunmaktadır. Bunun ne kadar süreceği Afganistan ve orta doğudaki gelişmelere bağlıdır. Belirsizlik ve tahmin yapmanın çok güç olduğu bu ortamda Türkiye’deki yatırım ve tüketim kararlarının olumsuz etkileneceği açıktır.
Sonuç olarak, dış desteğin gelmesi çok önemli fakat yeterli değil. Türkiye de beklentilerin olumluya dönebilmesi için yukarıda bahsettiğimiz üç faktörde çok önemli. Dışarıdaki gelişmeler kontrolümüz dışında. İçeride ise yapılabilecekler var. Siyasette umut verici gelişmeler ve döviz kurunda istikrar. Bunlar hükümetin elinde. Özellikle siyasette atılacak olumlu adımların faydası beklenenin çok üzerinde olabilir. Başta da söylediğimiz gibi, bıktıracak kadar siyaset ve güven konusunu tartışıyoruz. Fakat aşmamız gereken sorun gerçekten de bu. | |
Emine Uşaklıgil’in bugüne kadar ntvmsnbc’de yayınlanmış tüm yazıları