| | | | Açık mevduat güvencesi, son verilere göre dünya’da 71 ülkede uygulanıyor, fakat kapsamı ülkeden ülkeye değişiyor. Türkiye mevduata tam güvence veren 5 ülkeden birisi. Diğer 4 ülke Malezya, Meksika, Tayland ve Endonezya*.
Bunlar dışındaki ülkelerin verdiği güvence kişi başına GSMH’lerinin 1 ile 15 katı arasında değişiyor. Çoğunluğu 1 ile 5 katı arasında. Örneğin ABD’de 3 katından biraz fazla. Kişi başına $ 30,000 geliri olan ABD’de, $ 100,000’a kadar olan mevduat güvence altında. Türkiye de sınırlı mevduat güvencesine geçtiğinde, maximum 15 katı kadar güvence verirse, $ 2400 ortalama gelir varsayımıyla, güvence altındaki mevduatın $ 36,000 civarında olması gerekir.
RİSK İYİ TARTILMALI
Daha yüksek mevduata sahip olanlar, aldıkları riski iyi tartmak durumunda kalacaklar. Sağlamlığı konusunda şüphe edilen bankalar yüksek faiz vermek zorunda kalacak. Güvensizlik belli bir noktayı aşarsa o bankanın sistemde kalması zorlaşacak. Piyasa kendi dinamiğiyle güçlülerin ayakta kalmasını sağlayacak. Risksiz mevduat getirisi alternatif piyasaların gelişmesini engelleyen bir faktördür. Bu nedenle, sınırsız mevduat güvencesinin kaldırılmasının diğer bir sonucu, sermaye piyasalarının gelişmesi olacak.
Dikkat ederseniz yeniden oluşturulmaya çalışılan uluslararası para ve finans düzeninde bir kişinin, şirketin ya da devletin tümden kurtarılması dönemi sona eriyor. Geçen haftaki yazımızda değindiğimiz borç yeniden yapılandırmasına ilişkin çalışmalar ya da mevduat güvencesinin mümkün olduğunca sınırlanması bu yeniden yapılandırmanın parçaları. Risk arttıkça getiri artabildiği gibi, götürü de yüksek olabilir. Fakat, IMF’nin ülkeleri kurtarması ya da sınırsız mevduat güvencesi gibi uygulamalar, riski alanların sadece yüksek getiri sağladığı, olası yüksek kayıplardan kurtulduğu bir ortam yaratıyordu. Bu durum farklı şekillerde ahlaki istismar olarak ortaya çıkıyordu. Değiştirilmeye çalışılan budur. Artık riski alanların kayıpla karşılaşması da olası bir durum olacaktır.
ZAMANLAMAYA DİKKAT EDİLMESİ ŞART
Evet, Türkiye’de sınırsız mevduat güvencesinin kaldırılmasının zamanlaması önemlidir. Ekonomik ve siyasi güvensizliğin had safhada olduğu bir ortamda bunu yapmak sakıncalıdır. Fakat, herkesi memnun edecek bir zamana kadar da beklenmeyeceği açıktır. Bir çok çalışma, tam güvence sürdüğü müddetçe finansal kriz yaşanma ve tekrarlama riskinin daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır*.
Ciddi hastalıkları önlemeye yönelik güçlü ilaçların yan etkileri de fazla olur. Nihai hedefin o hastalığı yenmek olduğu bir aşamada, yan etkilere katlanmak zorunlu olmaktadır. IMF’den mevduat güvencesine ilişkin gelen açıklamaların ya da BDDK’nın uyarılarının özellilkle bankalar tarafından çok ciddiye alınması gerektiğini düşünüyorum.
Sayın Engin Akçakoca’nın bankalara yönelik şu sözleri yeterince açık galiba; “Güçlenmek için birleşmek gerekiyorsa birleşin, yerli ya da yabancı ortak gerekiyorsa alın, diyoruz. Ancak bununla güçlü bir ekonomiye yakışır bankacılığa ulaşılabilir. Bunlar sektörden beklentilerimiz, bunların karşılanmasını bekliyoruz. Karşılanmadığı takdirde herkes bilsin ki, sonuçlar sürpriz olmayacak”
 Demirgüç, A. & Kane, E. (2002), “Deposit Insurance Around The Globe: Where Does It Work ? “, The Journal of Economic Perspectives, 16, 2, 175 - 197
Laeven, L. ( 2002), “Bank Risk and Deposit Insurance”, The World Bank Economic Review, 16,1, 109 -139 | |
Erhan Aslanoğlu: Ekonomi ve siyaset
Bankaların kara tahtaları siliniyor
