| | | | Ne yazık ki bu tespit doğru değil. Bizim gibi enflasyonda düşüş, yani dezenflasyon sürecinde olan ekonomilerde büyüme hemen sağlanamayabilir. Fakat, enflasyon düşerken ekonomik büyümeyi sağlamış birçok ülke bulunmaktadır. Bunu yaşayan ilk ülke biz değiliz. Bu ülkelerin deneyimleri iktisat literatüründe yer almıştır, bu deneyimleri açıklayan teoriler geliştirilmiştir*.
ENFLASYONDAKİ DÜŞÜŞE KARŞILIK DARALMA YOK
Örnek vermek gerekirse, 1985 - 1992 yılları arasında enflasyonu yüzde 185,2’den yüzde 9,4’e gerileten İsrail’de ortalama büyüme hızı yüzde 4,7 olmuştur. Bu dönemde ekonomi hiç daralma yaşamamıştır. Meksika’nın benzer bir deneyimi bulunmaktadır. 1987 - 1994 yılları arasında enflasyonu yüzde 159,2’den yüzde 7,1’e düşüren Meksika’da ortalama büyüme hızı 3,3 olmuştur.
Meksika ekonomisi de bu dönemde hiç daralma yaşamamıştır. Şili, Kolombiya gibi gelişmekte olan ülkelerden, Yeni Zelenda, Kanada gibi gelişmiş ülkelere kadar benzer başka örnekler de verilebilir. Diğer taraftan Arjantin, Brezilya, Peru gibi dezenflasyon sürecinin başında ya da uzun süre negatif büyüme yaşamış ülke örnekleri de mevcuttur. Enflasyonun düşüş sürecinde farklı örnekler bulunmaktadır, fakat enflasyon düştükten sonra hemen hepsinde hızlı bir büyüme süreci yaşanmaktadır.
İktisat teorisi de daraltıcı para politikası ile başlayan dezenflasyon sürecinin ilk aşamasında üretimde daralma, işsizlikte bir artış olabileceğini öngörmektedir. Daha sonra, enflasyon düşerken büyümenin artması fakat bir süre işsizliğin yüksek seyretmesi beklenmektedir.
Dezenflasyon sürecinin ve yüksek işsizliğin ne kadar süreceği para politikasının sıkılığına bağlıdır. Enflasyon tek haneye düştükten sonra üretim ve istihdamda hızlı bir artış yaşanması beklenmektedir. Geleneksel diyebileceğimiz bu teorilere eleştiriler de bulunmaktadır. Bunlardan birisi Chicago Üniversitesinden Thomas Sargent ve Robert Lucas’ın yönelltiği ve daha sonra Lucas Kritiği olarak da bilinen eleştiridir. Sargent ve Lucas’a göre dezenflasyon yaşayan ekonomilerde bir süre daralma ve yüksek işsizlik yaşanması kaçınılmaz değildir. Kredibilitesi yüksek bir para politikası uygulanıyorsa, geleceğe ilişkin piyasa beklentileri resmi beklentilere yakınlaşmaya başlar. Birçok kontrat resmi hedeflere göre oluşturulur.
Dolayısıyla, kredibilitesi yüksek bir para politikası uygulanıyorsa, dezenflasyon süreci hızlı bir şekilde istihdam ve üretim kaybını minumumda tutarak tamamlanabilir.
HIZLI BÜYÜME GÖZLENEBİLİR
Türkiye’ye baktığımızda da, enflasyondaki düşüş sürecinin başlamasıyla beraber üretimde kısa bir süre daralma fakat sonra oldukça hızlı bir büyüme görüyoruz. Aynı zamanda, işsizliğin yüzde 6-7 ‘lerden yüzde 9-10’lara çıktığını ve oralarda seyrettiğini izliyoruz.
Yaşadılarımız birçok ülkenin yaşadıklarına ve teorinin öngördüklerine benzerdir. Türkiye’nin bir farkı, enflasyon düşerken büyümesi değil, beklentilerden daha iyi büyümesidir.
Lucas Kritiğini de dikkate alacak olursak, bundan sonra da yapılması gereken kredibiliteyi ya da güveni arttırarak mevcut programı sürdürmektir. Önümüzdeki yılın enflasyon beklentileriyle Merkez Bankası’nın enflasyon hedefi birbirine çok yakındır. Bunu korumak ve güçlendirmek en olumlu gelişmelerden birisi olacaktır. 2005 yılında enflasyonu tek haneye getirebilirsek, hem daha yüksek bir üretim hem daha yüksek bir istihdam bizi bekliyor.
Ekonomi teorisi de, diğer ülke deneyimleri de bunu öngörüyor.
* Blanchard, O. “Macroeconomics”, Prentice Hall, 2003
Cottarelli, C. (ed.) “Moderate Inflation”, IMF, 1998 | |
Erhan Aslanoğlu: Ekonomi dışı
Bankaların kara tahtaları siliniyor
