| | | | Bu konuda gazete ve dergilerde bir çok yorum yapılıyor. Bir çoğu eksik bilgi içeriyor. Bu nedenle yanlış yorumlar okuyoruz. Bono faizlerindeki çıkış borç stoğunun sürdürülebilmesi açısından önemli bir risk. Ancak bu risk önem piyasanın algıladığı kadar büyük değil. Türkiye’de toplam kamu borcu 2002 sonu itibari ile yaklaşık 150 milyar dolar (GSMH’nın yüzde 83’ü).
Bu borcun yapısına baktığımızda yaklaşık yüzde 60’ının ya döviz cinsinden ya da dövize endeksli olduğunu görüyoruz. Kalan yüzde 40 içinde yüzde 25 uzun vadeli değişken faizli tahvillerden oluşuyor. İskontolu Hazine bonolarının payı sadece yüzde 15.
TL DAHA FAZLA GERİLER Mİ?
Bu dağılım bize TL’nin diğer paralar karşısındaki değerinin, kısacası kurun, borç stoğunu ve servisini piyasadaki bono faiz oranlarına göre çok daha fazla etkilediğini gösteriyor. Mart başından bu yana TL ABD doları karşısında sadece yüzde 5 değer kaybetti. Bu temel olarak bir düzeltme hareketiydi, çünkü TL zaten biraz değerli durumdaydı.
Buna karşın bundan sonra TL’de meydana gelecek daha fazla değer kaybı borcun TL olarak büyümesine ve borç geri ödemelerinin artmasına neden olabilir. Peki TL daha fazla değer kaybeder mi? Şu anda çok mümkün gözükmüyor. Bir kaç nedenden dolayı:
 Yüksek TL faizleri TL yatırım araçlarını cazip kılıyor. Son dönemde bankaların Hazine departmanlarından öğrendimiz kadarıyla yerli yatırımcılar döviz satarak bono aldılar. 1,750,000’den dolar satıp yüzde 70’lerden bono alanlar oldukça iyi kar etmiş gözüküyorlar.
Yüksek faizler büyüme üzerinde ve bu nedenle ithalat üzerinde daraltıcı bir etkiye neden oluyor. Bu da döviz talebini yavaşlatabilir.
Merkez Bankası’nın güçlü döviz rezervleri de döviz arzıyla ilgili kaygıları engelliyor. Yaklaşık 27 milyar dolar döviz rezerviyle MB dövizde aşırı değer kayıplarına izin vermeyeceğinin altını çizdi.
Bu nedenlerden dolayı TL’de önümüzdeki günlerde aşırı değer kaybı beklemiyorum. Buna karşın yüksek faizlerin uzun süreli olması piyasalarda ciddi güven kaybına neden olabilir. Bu da TL’de değer kaybının devam etmesine yol açabilir ve borcun ve borç servisinin TL cinsinden hızla artmasına yol açar. Sonuç olarak piyasalarda borcun sürdürülebilirliği ile ilgili kaygılar daha da güçlenir.
FAİZ ORANLARI KALICI OLABİLİR
İki kritik gelişme faiz oranlarındaki artışın kalıcı olmasına neden olabilir: Birincisi Irak savaşı. ABD’den herhangi bir yardım gelmeyeceği varsayımıyla Türkiye savaşla ilgili maliyete tek başına katlanmak zorunda. Savaşın kısa sürmesi durumunda sorun yok.
Ancak uzun süreli (3 ay ve daha fazla) olması durumunda Türkiye’nin ek dış kaynak bulması önem taşıyor. Bu kaynağın bulunamaması faizlerin yüksek kalmasına neden olur.
İkincisi ise hükümetin mali politikalara bağlılığı. Bu konuda piyasalarda belli kaygılar mevcut. Bu kaygıları besleyecek uygulamalar güven eksikliğine ve risk priminin yüksek kalmasına neden olacaktır. Vergi Barışı projesinde hedefin yüksek bir marjla aşılmış olması önemli.
Hükümetin faiz dışı fazla hedefinin yakalanması ve yapısal reformların uygulanmasında göstereceği kararlılık, güvenin tekrar oluşmasına ve faiz oranlarının kademeli olarak düşmesini sağlayabilir.
Sonuç olarak savaşın süresi ve hükümetin kararlılığı iki önemli değişken olarak karşımıza çıkıyor. Yatırımcıların bu iki cephedeki gelişmeleri daha yakından takip ederek borçla ilgili kaygıları bu açıdan değerlendirmesi önemli. Yoksa faizlerdeki her ani çıkışta “yolun sonuna“geldiğimizi düşünmek yanlıştır. | |
Kısa süreli bir savaş sorun olmaz
Bankaların kara tahtaları siliniyor
