| | | | Nitelikli Sanayi Bölgeleri’nin kurulması gerçekten Türkiye için faydalı olacak mı, gerçek manada bir fayda yaratabilmesi için mevcut projeye, daha doğru bir deyişle, ABD’nin halihazırda düşünmekte olduğu projeye hangi ilave unsurların eklenmesinde fayda vardır, türünden soruları irdelemekte yarar görüyoruz.
ÜRDÜN ÖRNEĞİ VE TEKSTİL SEKTÖRÜ
ABD’nin Ortadoğu’daki barışı temin etmek ve ticari işbirliğini artırmak amaçlarıyla gündeme getirdiği ve bölgede kendisine destek olan ve yandaş kabul ettiği ülkeler için üretilmiş bir proje olan Nitelikli Sanayi Bölgeleri, öncelikle Mısır ve Ürdün için gündeme geldi. Mısır’ın İsrail ile olan ilişkilerindeki tutumu, Arap birliği projesindeki tavrı, zamanında Mısır’ın Nitelikli Sanayi Bölgeleri projesini uygulamasına imkan vermedi ve proje Ürdün’e nasip oldu.
Ürdün, kurulan Nitelikli Sanayi Bölgesi ile Amerika’ya olan ihracatını geçtiğimiz yıllarda ciddi biçimde artırdı. Türkiye’de kurulacak bölgelerle ilgili olumlu yaklaşımda bulunurken kamuoyunda da sürekli olarak Ürdün örneğine atıflarda bulunuldu ve Türkiye’nin ihracatında da benzer bir artışın olacağı yönünde söylemler sarfedildi. Yalnız, Ürdün’deki mevcut projenin Türkiye’de kurulması planlanan Nitelikli Sanayi Bölgelerinden önemli bir farkı sözkonusu.
Ürdün’deki Nitelikli Sanayi Bölgeleri’nin aksine Türkiye’de kurulacak bölgelerde tekstil sektörü yer alamayacak. Buna gerekçe olarak da Türkiye’nin ihracat ve yatırım alanlarında sektörel bazda bir yapısal dönüşüme gitmesi gerektiğinin altı çizilerek, tek bir sektöre odaklanmaması gerektiği vurgulanıp, özellikle katma değeri yüksek sektörlerdeki yatırım ve ihracatın desteklenmesi amacına, kurulacak bölgelerin katkıda bulunması hedefi gösterilmektedir.
Türkiye ekonomisi ve ihracatı için temelde doğru bir tespit olmakla birlikte, Türkiye gibi tekstile odaklı, hele hele Amerika ile olan ticari ilişkilerini demir-çelik, makine vb. yanı sıra ağırlıklı olarak tekstil ürünleri üzerine kurmuş bir ülke olarak Türkiye’nin, kısa vadede Nitelikli Sanayi Bölgeleri’nden beklenen faydayı sağlayacağını düşünmüyoruz.
KURULACAK YERİN BELİRLENMESİ ÖNEMLİ
Türkiye’de kurulması planlanan Nitelikli Sanayi Bölgelerinin nerede olacağı da önemli bir sorun yumağı oluşturuyor.
Amerika Birleşik Devletleri, bölgelerde üretilecek ürünlerin Ürdün ve İsrail üzerinden geçirilerek gönderilmesi gerekliliğinden dolayı, bölgelerin Ortadoğu’ya yakın yerlerde, mesela Güneydoğu Anadolu’da kurulmasından yana tercihini kullanırken, Türkiye’de yetkililer ise liman ve yollara daha yakın olan kentlerde kurulması yönünde tercihlerini kullanıyorlar. Ayrıca, zamanında benzer hedeflerle kurulan ama gerçek manada işlevsellik kazanmamış mevcut serbest bölgelerin veya organize sanayi bölgelerinin, Nitelikli Sanayi Bölgeleri’ne dönüştürülmesi yönünde fikir beyan edenler de mevcut.
Güneydoğu Anadolu’nun kalkınması için önemli bir girişim olabileceğini düşündüğümüz projenin, bu bölgede olmasına ilişkin tek endişemiz, tekstil gibi emek yoğun sektörlerin dışarıda bırakılması ve teknolojik yatırım gerektiren alanlarda yatırımın teşvik edileceği düşünülecek olursa, kurulacak bölgeye yatırımcı çekmekte zorlanılabileceği ve mevcut organize sanayi bölgeleri gibi atıl kalabileceği yönündedir. Nitelikli Sanayi Bölgeleri ile ekonomik canlanma beklerken, tam tersine atıl kalan bir yatırım ile zaman kaybetmiş olmayalım.
SÖZ HAKKIMIZ NE KADAR OLACAK?
Türkiye’de kurulması planlanan Nitelikli Sanayi Bölgeleri’nde hangi sektörlerin yer alacağı ve ilerde gerek görüldüğünde hangi sektörlerin dışarıda bırakılabileceğine ilişkin yetki, Amerika Birleşik Devletleri başkanına verilmiş durumda. Yani, ABD istediği zaman bölgelerdeki her hangi bir ürünün Amerika’ya girişine engel olabilir, kota koyabilir, vergi artırımı yoluna gidebilir ve proje çerçevesinde kapsam dışı tutabilir.
Nitekim tekstil kotalarının kaldırılacağı ve Türkiye’nin Amerika’ya olan ihracatının artırılacağı yönündeki beklentinin de çok doğru olmadığı kanısındayız. Kotaların kaldırılması demek, vergilerin de kaldırılacağı anlamına gelmiyor. Nitekim ABD hükümetinin iç baskılar ve tekstil çevrelerinin lobi faaliyetleri sonucunda kotalar kalktığında vergileri artıracağına veya farklı tarife dışı önlemler almak yönünde dış ticaret politikası uygulayacağına ilişkin söylentiler ortalıkta dolaşmıyor değil. Amerika’ya tekstil ihracatımız sözkonusu olduğunda, Çin faktörünü de unutmamak gerekir.
Türkiye’nin Nitelikli Sanayi Bölgeleri ile ilgili yapacağı yatırımı düşünmeden önce hukuki yetki alanlarını da çok iyi belirlemesi gerektiğini düşünüyoruz. Aksi takdirde Türk kamuoyunda Nitelikli Sanayi Bölgelerinin, Amerika’nın Ortadoğu politikasına ve özellikle Irak operasyonuna Türkiye’nin destek olması için ağzına çalınmış bir kaşık bal olarak görülmesinin önüne geçilemeyecektir. | |
Ali Dölek: İhracattaki artış neyin göstergesi?
Bankaların kara tahtaları siliniyor
