|
Ülkelerin risk faktörü; güvenlik, siyasi istikrar, hükümetin etkinliği, yasal- düzenleyici faktörler, makroekonomik koşullar, dış ticaret- ödemeler, vergi, işgücü piyasası, finansal politikalar ve altyapı gibi 10 farklı kategoride değerlendirildi.
EN DÜŞÜK RİSK SİNGAPURDA
Araştırmada ülkelerin risk faktörü 0 ile 100 arasında bir puanla belirlendi. Türkiye, 56lık ortalama risk faktörü puanı ile, 60 ülke arasında 18inci olurken, risk faktörü en düşük ülke 9 puanla Singapur oldu. Singapuru, 18 puanla Almanya, 19 puanla ise Amerika izledi. Türkiyeden daha az riskli ülkeler arasında, Estonya, Slovenya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Romanya ve Polonya gibi AB adayları ile Hindistan, Mısır, Fas gibi ülkeler yer aldı.
MAKROEKONOMİK RİSKLER ÇOK YÜKSEK
Araştırmada, Türkiyede risk faktörünün en yüksek olduğu alan 85 puanla makroekonomik dengeler olarak gösterilirken, hükümetin etkinliği 64; vergi politikaları ise 63 puanla en fazla risk yaratan konular oldu.
Raporda, siyasi istikrar, altyapı ve güvenlik konuları, yatırımcılara orta derecede risk yaratabilecek konular olarak öne çıktı. Raporda, Türkiyede risk faktörünün en az olduğu alan ise 32 puanla dış ticaret ve ödemeler olarak açıklandı. Türkiyenin risk kategorileri ve puanları şöyle: 1. Makroekonomik riskler: 85 2. Hükümetin etkinliği riski: 64 3. Vergi politikaları riski: 63 4. 4. Siyasi istikrar riski: 60 5. Altyapı riski: 59 6. Finansal riskler: 54 7. İşgücü piyasası riski: 50 8. Güvenlik riski: 50 9. Yasal ve düzenleyici faktörler riski: 43 10. Dış ticaret ve ödemeler riski: 32
FİNANSAL RİSKLER TETİKLENİYOR
Economic Intelligence Unitin Türkiye değerlendimesinde, yüksek miktardaki kamu açığının enflasyonu tırmandırması nedeniyle, makroekonomik koşulların ülkede en fazla risk yaratan konu olduğuna dikkat çekiliyor.
Makroekonomik istikrarsızlığın finansal riskleri de tetiklediği belirtilen raporda, Türkiyedeki siyasi tablonun ise, Başbakan Ecevitin rahatsızlandığı Mayıs 2002den bu yana en belirsiz alan olarak öne çıktığı belirtiliyor.
Türkiyede son dönemde, yasal ve düzenleyici ortamın iyileştiği kaydedilen raporda, yargının halen tam bağımsız olmadığı vurgulanıyor. Raporda, ana hatlarıyla şu noktalara dikkat çekiliyor:
1. Güvenlik riski
Raporda, terörist Öcalanın Şubat 1999da yakalanmasının ardından, Türkiyede, yatırımcılar üzerindeki güvenlik riskinin büyük ölçüde azaldığına dikkat çekiliyor.
2. Siyasi istikrar riski
Kuruluş, Türkiye değerlendirmesinde, siyasi ortamın, Başbakan Ecevitin rahatsızlandığı Mayıs 2002den bu yana giderek belirsizleştiğini vurguluyor. Raporda, Başbakanın, yerine başkasını atayarak görevinden çekilmemesinin hükümet ortakları arasında huzursuzluk yarattığı ve bu nedenle 3 Kasımda seçimlere gidileceği belirtiliyor.
3. Hükümetin etkinlik riski
Raporda, Türkiyede özellikle kamu sektöründe yolsuzluğun son derece yaygın olduğuna dikkat çekiliyor. Kamuda şeffalık isteminin arttığı ve birkaç bakanın istifa etmek zorunda kaldığı hatırlatılan raporda, yolsuzlukla mücadelede gerekli yasal düzenlemelerin bulunduğu ancak uygulamada zayıf kalındığı ifade ediliyor. Raporda ayrıca, bürokratik engellerin yatırımcı önündeki en büyük engellerden biri olduğuna da dikkat çekiliyor.
4. Yasal ve düzenleyici faktörler riski:
Economic Intelligence Unit, Türkiyedeki yargı sürecinin, birikmiş davalar nedeniyle, oldukça yavaş ilerlediğine dikkat çekiyor.
5. Makroekonomik riskler
Türkiyenin ortalama risk faktörü puanını 10 ayrı kategoride ele alan kuruluş, ülkedeki yatırımcılar üzerinde en fazla risk oluşturan konunun makroekonomik dengesizlikler olduğunu ifade ediyor. Türkiyenin büyüme sürecinde katettiği yolun oldukça inişli çıkışlı olduğu belirtilen raporda, ekonominin karakteristik özellikleri, yüksek enflasyon; yüksek reel faiz oranları ve periyodik olarak değer kaybeden bir para birimi olarak sıralanıyor. Raporda, Kasım 2000deki mali kriz ve Şubat 2001deki devalüasyonun ardından, Türkiyenin ikinci dünya savaşından bu yana yaşadığı en büyük ekonomik krizden geçtiği de savunuluyor. 11 Eylül saldırılarının ekonomik koşulları iyiden iyiye kötüleştirdiği hatırlatılan raporda, ülkenin borçlarını ödeyememe sorunuyla karşılaşmaması için IMF desteğinin şart olduğu vurgulanıyor.
6. Dış ticaret ve ödemeler riski
Raporda, Türkiyenin yatırımcılar için en az risk yarattığı konunun dış ticaret ve ödemeler olduğu belirtiliyor.
7. Vergi politikaları
Kuruluşun Türkiye değerlendirmesinde, makroekonomik koşulların ve hükümet etkinliğinin yarattığı risklerin ardından, risk faktörü en yüksek konu vergi politikaları olarak öne çıkıyor. Raporda, ülkenin kamu açığını kapatma ihtiyacı ve vergi kaçırma oranlarının yüksek olması nedeniyle kurumsal vergilerin artırıldığına dikkat çekiliyor. Vergi yükünün özel ve bir kereye mahsus vergilerle artırıldığı belirtilen raporda, söz konusu geçici vergilerin de zamanla kalıcı hale getirildiği ifade ediliyor. Raporda ayrıca, Türkiyenin IMFye olan taahhütleri kapsamında, 2002 yılında hayata geçirilmesi planlanan bir vergi reformu üzerinde çalışıldığı da belirtiliyor.
8. İşgücü piyasası riskleri
Raporda, Türkiyede kalifiye olmayan ya da yarı-kalifiye elemanların bolluğuna ve ücretlerin düşüklüğüne dikkat çekiliyor. Yakın gelecekte yüksek oranlardaki işsizliğin aşağı çekilmesinin beklenmediği vurgulanan değerlendirmede, Türkiyede kalifiye elemana duyulan ihtiyacın ne kadar yüksek olduğu da belirtiliyor.
9. Finansal riskler
Raporda, yüksek kamu borçlanma ihtiyacının reel faizler üzerinde baskı oluşturduğu kaydediliyor. Ayrıca, ülkenin finansman konusunda yaşadığı sıkıntıların yurtdışı bankaların Türkiyeye verdiği para kaynaklarını kısmasına neden olduğu vurgulanıyor. Kuruluş, yakın vadede yüksek borçlanma oranlarının iyileşmesini beklemediğini kaydediyor.
10. Altyapı riskleri
Kuruluş, Türkiye değerlendirmesinde, ülkenin ulaşım altyapısı konusunda orta ölçekli bir riske sahip olduğunu ifade ediyor. Türkiyede, ulaşım ağının en zayıf biriminin demiryolları olduğu belirtilen raporda, kara, deniz ve hava yolu imkanlarının geniş olduğu ancak bunların yenilenmesi için ayrılan kaynakların sınırlı olduğuna dikkat çekiliyor. Ülkedeki iletişim altyapısının sağlam olduğu belirtilen raporda, enerji sektöründeki reformlar sayesinde orta vadede enerji arzının artmasının beklendiği de ifade ediliyor.
YATIRIMDA RİSKLİ ÜLKELER
YATIRIMDA RİSKLİ
ÜLKELER |
|
Derece
(E = en riskli) |
Not
(100 = en riskli) |
Ülke |
2002 |
2001 |
2002 |
2001 |
Nijerya
(60) |
D |
D |
69 |
69 |
Kenya
(57) |
D |
D |
67 |
67 |
İran
(57) |
D |
D |
67 |
71 |
Arjantin
(57) |
D |
D |
67 |
67 |
Ukrayna
(55) |
D |
D |
66 |
63 |
Pakistan
(55) |
D |
D |
66 |
66 |
Venezuela
(52) |
D |
D |
65 |
65 |
Endonezya
(52) |
D |
D |
65 |
66 |
Ekvador
(52) |
D |
D |
65 |
65 |
Kazakistan
(50) |
D |
D |
64 |
64 |
Honduras
(50) |
D |
D |
64 |
63 |
Guatemala
(49) |
C |
C |
60 |
60 |
Rusya
(47) |
C |
C |
59 |
59 |
Cezayir
(47) |
C |
C |
59 |
59 |
Kolombiya
(46) |
C |
C |
58 |
56 |
Azerbaycan
(45) |
C |
C |
57 |
59 |
Vietnam
(42) |
C |
C |
56 |
56 |
TÜRKİYE
(42) |
C |
C |
56 |
56 |
Nikaragua
(42) |
C |
C |
56 |
56 |
Romanya
(41) |
C |
C |
54 |
54 |
Hindistan
(40) |
C |
C |
53 |
54 |
Uruguay
(38) |
C |
C |
52 |
52 |
Brezilya
(38) |
C |
C |
52 |
51 |
Çin
(37) |
C |
C |
51 |
51 |
Filipinler
(35) |
C |
C |
50 |
50 |
Mısır
(35) |
C |
C |
50 |
50 |
Fas
(34) |
C |
C |
49 |
51 |
Sri
Lanka (33) |
C |
C |
48 |
49 |
S.
Arabistan (31) |
C |
C |
47 |
47 |
El
Salvador (31) |
C |
C |
47 |
47 |
G.
Afrika (29) |
C |
C |
46 |
46 |
Peru
(29) |
C |
C |
46 |
49 |
Tayland
(27) |
C |
C |
45 |
44 |
Kuveyt
(27) |
C |
C |
45 |
43 |
Meksika
(26) |
C |
C |
43 |
43 |
Hırvatistan
(25) |
B |
C |
39 |
39 |
Slovakya
(22) |
B |
C |
38 |
41 |
Panama
(22) |
B |
B |
38 |
38 |
Malezya
(22) |
B |
C |
38 |
42 |
Polonya
(20) |
B |
B |
36 |
36 |
Bulgaristan
(20) |
B |
B |
36 |
37 |
Katar
(18) |
B |
B |
35 |
35 |
İsrail
(18) |
B |
B |
35 |
32 |
Umman
(16) |
B |
B |
34 |
35 |
Kosta
Rika (16) |
B |
B |
34 |
34 |
G.
Kore (14) |
B |
B |
31 |
31 |
Bahreyn
(14) |
B |
B |
31 |
32 |
Japonya
(12) |
B |
B |
30 |
30 |
Çek.
Cum. (12) |
B |
B |
30 |
29 |
BAE
(11) |
B |
B |
29 |
29 |
Yunanistan
(10) |
B |
B |
28 |
28 |
Macaristan
(9) |
B |
B |
25 |
25 |
Tayvan
(6) |
B |
B |
24 |
27 |
Slovenya
(6) |
B |
B |
24 |
25 |
Estonya
(6) |
B |
B |
24 |
24 |
Şili
(5) |
B |
B |
22 |
22 |
Hong
Kong (4) |
A |
A |
20 |
20 |
ABD
(3) |
A |
A |
19 |
18 |
Almanya
(2) |
A |
A |
18 |
18 |
Singapur
(1) |
A |
A |
9 |
11 |
| |