|
Güncelleme: 12:59 TSİ 3 Eki., 2001
|
| |
|
Anayasa Değişikliği Uzlaşma Metni
|
|
| Partilerarası Uzlaşma Komisyonu’nun kabul ettiği metin:
|
|
|
MADDE 1 - 7.11.1982 tarih ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının başlangıç bölümünün beşinci fıkrasının başında geçen “Hiçbir düşünce ve mülahazanın” ibaresi “hiçbir eylemin” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 2 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 13’üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
 Madde 13 - Teme1 hak ve hürriyetler yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak Kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar,Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.
MADDE 3 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 14 üncü rnaddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 14 - Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiç biri devletitı üfkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan eylemler biçiminde kullanılamaz. Bu Anayasa hükümlerinden hiç biri,Devlete veya kişilere bu Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada beJirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.
MADDE 4 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 19 uncu maddesinin beşinci fıkrasının ilk cümlesi ile son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki son fıkra eklenmiştir.
“Yakalanan veya tutuklanan kişi toplu olarak işlenen suçlarda en çok yedi gün, diğer suçlarda, tutulma yerine en yakın mahkemeye gönderilmesi için gerekli süre hariç en geç kırksekiz saat içinde lıakim önüne çıkarılır.”
“Bu zarar,tazminat hukukunun genel prensiplerine gore Devletçe ödenir.”
“Devlet, zarara sebebiyet verenlere rücu eder.Bu husus kanunla düzenlenir.
MADDE 5 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 20 nci maddesinin birinci fıkrasının üçüncü cümlesi’yürürlükten kaldırılımış ve ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Milli güvenlik, kamu düzeni, sııç işlenmesinin önlenmf si,genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya bir kaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanıınla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça kimsenin üstü, özelkağıtları ve eşyası aranamaz ve bunlara el konulamaz,En geç kırksekiz saat içinde hakirm onayına sunulmayan el koyma kendiliğinden kalkar.”
MADDE 6 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasâsının 21’inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 21 - Kimsenin konut hakkına dokunulamaz.Milli güvenlik,kamu düzeni,suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve, genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça, yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulıınan hallerde de Kanunla yetkili kılınmış rııerciin yazılı emri bulunmadıkça kimsenin konutuna girilemez,arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz,En geç kırksekiz saat içinde hakim onayına sunulmayan el koyma kendiliğinden kalkar.
MADDE 7 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 22 nci maddesi kenar başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
C. İletişim hürriyeti
Madde 22.- Herkes iletişim hürriyetine sahiptir. İletişimin gizliliği esastır. Milli güvenlik, kamu düzeni,suç işlenmesinin önlenmesi,genel sağıık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı usulüne göre verilmiş hakim kararı olmadıkça,yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça iletişim engellenemez ve gizliliğine dokunulamaz. İstisnaiarın uygulanacağı kamu kurum ve kuruluşları kanunda belirtilir.’
MADDE 8 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 23 üncü maddesinin beşinci fıkrasında geçen “...ülkenin ekonomik durumu” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
MADDE 9 - Türkiye Cumhııriyeti Anayasasının 26 ncı maddesinin ikinci fıkrasına “Bu hürriyetlerin kullanılması” ibaresinden sonra gelmek üzere “milli güvenlik kamu düzeni, kamu güvenliği,bölünmez bütünlüğün korunması” ibareleri eklenmiş üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, maddeye aşağıdaki fıkra son fıkra olarak eklenmiştir.
“Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti Anayasanın 1,2 ve 3üncü maddeleri hükümlerinin değiştirilmesini sağlamak amacıyla kullanılamaz” “Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında ııygulanaacak şekil, şart ve usuller,kanunla düzenlenir.”
MADDE 10 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 28 inci maddesinin ikinci fıkrası metinden çıkarılmıştır.
MADDE 11 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 31 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Kanun, milli güveniik,kamu düzeni,genel ahlak ve sağlığın korunması sebepleri dışında halkın bu araçlarla, haber almasını, düşünce ve kanaatlere ulaşmasını ve kamuoyunun serbestçe oluşmasına engelleyicr kayıtlar koyamaz”
MADDE 12 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 33’üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 33 - Herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir. Hiç kimse bir derneğe üye olmaya ve dernekte üye kalmaya zorlanamaz. Dernek kurma hürriyeti ancak,milli güvenlik,kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve ahlak ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle sınırlanabilir. Dernek kurma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller Kanunda gösterilir.Birinci fıkra hükmü, Silahlı Kuvvetler ve kolluk kuvvetleri mensuplarına ve görevlerinin gerektirdiği ölçüde devlet memurlarına kanunla sınırlamalar getirilmesine engel değildir. Bu madde hükümleri vakıflarla ilgili olarak da uygulanır.
Madde 13 - T.C. Anayasasının 34’üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 34 - Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı, ancak, milli güvenlik ve kamu düzeni sebepleriyle, kanunla sınırlanabilir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
MADDE 14 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 36’ncı maddesinin birinci fıkrasına “... savunma” ibaresinden sonra gelmek üzere “ile adil yargılanma” ibaresi eklenmiştir.
MADDE 15 - T.C. Anayasasının 38’inci maddesinin yedinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, beşinci ve altıncı fıkralarından s onra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Genel müsadere cezası ile savaş, yakın savaş ve terör suçları halleri dışında ölüm cezası verilemez.”
“Kanuna aykırı olarak elde edilmiş bulgular, delil olarak kabul edilemez.”
“Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.”
MADDE 16 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 40’ncı maddesine ikinci fıkra olarak aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve merciilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır.”
MADDE 17 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 41’nci maddesinin birinci fıkrasına “ve eşler arasında eşitliğe dayanır” ibaresi eklenmiştir.
MADDE 18 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 36’ncı maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 46 - Devlet ve kamu tüzel kişileri; kamu yararının gerektirdiği hallerde gerçek karşılıklarını peşin ödemek şartıyla, özel mülkiyette bulunan taşınmaz malların tamamını veya bir kısmını, kanunla gösterilen esas ve usullere göre, kamulaştırmaya ve bunlar üzerinde idari irtifaklar kurmaya yetkilidir. Kamulaştırma bedeli ile kesin hükme bağlanan artırım bedeli nakden ve peşin olarak ödenir. Ancak tarım reformunun uygulanması, büyük enerji ve sulama projeleri ile iskan projelerinin gerçekleştirilmesi, yeni ormanların yetiştirilmesi, kıyıların korunması ve turizm amacıyla kamulaştırılan toprakların bedellerinin ödenme şekli kanunla gösterilir. Kanunun taksitle ödemeyi öngörebileceği bu hallerde taksitlendirme süresi beş yılı aşamaz; bu takdirde taksitler eşit olarak ödenir. Kamulaştırılan topraktan, o toprağı doğrudan doğruya işleten küçük çiftçiye aitolanlarının bedeli, her halde peşin ödenir. İkinci fıkrada öngörülen ve her nasılsa ödenmemiş kamulaştırma bedellerinde kamu alacakları için öngörülen en yüksek faiz uygulanır.
MADDE 19 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 49’uncu maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve üçüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.
“Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işssizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.”
MADDE 20 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 51’nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Madde 51.- Çalışanlar ve işverenler önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahiptir. Hiç kimse bir sendikaya üye olmaya ya da üyelikten ayrılmaya zorlanamaz.
Sendika kurma hakkı ancak, milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve ahlak ile başkalarının hürriyetlerinin korunması sebepleriyle sınırlanabilir.
Sendika kurma hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.
Aynı zamanda ve aynı iş kolunda birden fazla sendikaya üye olunamaz.
Sendikalar üzerindeki Devlet denetimi, sendikaların kuruluş ve faaliyetlerinin kanunlara uygunluğunu sağlamak amacıyla ve sendika bağımsızlığı ilkesini zedelemeyecek bir biçimde düzenlenir.
İşçi niteliği taşımayan kamu görevlilerinin bu alandaki haklarının kapsam, istisna ve sınırları gördükleri hizmetin niteliğine uygun olarak kanunla düzenlenir.
Sendika ve üst kuruluşlarının tüzükleri, yönetim ve işleyişleri, demokrasi esaslarına aykırı olamaz.
MADDE 21 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 55’inci maddesinin son fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik durumu da göz önünde bulundurulur.”
MADDE 22 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 65’inci maddesi kenar başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
XIII. Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları.
Madde 65 - Devlet, sosyal ve ekonomik alanlarda Anayasa ile belirlenen görevlerini, bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözeterek mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getiir.
MADDE 23 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 66’ncı maddesinin ikinci fıkrasının ikinci cümlesi madde metninden çıkarılmıştır.
MADDE 24 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 67’nci maddesinin beşinci fıkrasına “... askeri öğrenciler” ibaresinden sonra gelmek üzere “taksirli suçlardan hüküm giyenler hariç” ibaresi eklenmiş, mevcut son fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve maddeye aşağıdaki son fıkra eklenmiştir.
“Seçime bir yıldan daha az süre kaldığı zaman içinde seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, izleyen seçimden sonra yürürlüğe girer.
MADDE 25 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 69’uncu maddesinin altıncı fıkrasına aşağıdaki cümle ile altıncı ve dokuzuncu fıkralarından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkralar eklenmiş ve son fıkra aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Bir siyasi parti, bu nitelikteki fiiller o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum o partinin büyük kongre, genel başkan, merkez karar ve yönetim organları veya TBMM’ndeki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği yahut bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği takdirde, söz konusu fiillerin odağı haline gelmiş sayılır.”
“Anayasa Mahkemesi, yukarıdaki fıkralara göre temelli kapatma yerine, dava konusu fiillerin ağırlığına göre ilgili siyasi partinin Devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilir”
“Siyasi partilerin kuruluş ve çalışmaları, denetlenmeleri, kapatılmaları ya da devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmaları ile siyasi partilerin ve adayların seçim harcamaları ve usulleri yukarıdaki esaslar çerçevesinde kanunla düzenlenir.”
MADDE 26 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 74’üncü maddesinin birinci fıkrasına “Vatandaşlar” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar”; ikinci fıkrasına, “Sonucu” ibaresinden sonra gelmek üzere “gecikmeksizin” ibaresi eklenmiştir.
MADDE 27 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 76’ncı maddesinin ikinci fıkrasında geçen “ideolojik veya anarşik eylemlere” ibaresi “terör eylemlerine” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 28 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 83’üncü maddesinin dördüncü fıkrası madde metninden çıkarılmış; maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Dokunulmazlıkla ilgili işler, TBMM’ne ulaşma tarihinden itibaren en geç üç ay içinde sonuçlandırılır.”
“Dokunulmazlıkla ilgili oylama Genel Kurulda gizli olarak yapılır.”
“Milletvekilleri hakkındaki ceza davaları Yargıtay’da görülür. Bu davalarla ilgili hazırlık soruşturmasının yürütülmesi, kamu davasının açılması, hükmün temyizi ve diğer yargılama esasları kanunla düzenlenir.”
MADDE 29 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 86’ncı maddesinin birinci fıkrasının birinci cümlesi “TBMM üyelerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri kanunla düzenlenir” şeklinde değiştirilmiş; fıkranın sonuna “TBMM üyeleri ile bunların emeklilikleri T.C. Emekli Sandığı ile ilişkilendirilirler ve üyeliği sona erenlerin istekleri halinde ilgileri devam eder” ibaresi eklenmiş ve aynı maddenin ikinci fıkrasında geçen “sosyal güvenlik kuruluşları” ibaresi “T.C. Emekli Sandığı” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 30 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 87’nci maddesinde geçen “Anayasa’nın 14’üncü maddesindeki fiillerden dolayı hüküm giyenler hariç olmak üzere” ibaresi kaldırılmış; “genel ve özel af ilanına” ibaresinden önce gelmek üzere “TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile” ibaresi eklenmiştir.
MADDE 31 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 89’uncu maddesinin ikinci fıkrasına “..Yayımlanmasını” ibaresinden sonra gelmek üzere “kısmen veya tamamen” ibaresi ile son cümlesinden önce gelmek üzere aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Cumhurbaşkanınca kısmen uygun bulunmama durumunda, TBMM sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilir.”
MADDE 32 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 90’ıncı maddesinin sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.
“Kanunlar ile milletlerarası andlaşmaların çatışması halinde milletlerarası andlaşmalar esas alınır.”
MADDE 33 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 94’üncü maddesinin dördüncü fıkrasında geçen “on gün içinde” ibaresi “beş gün içinde” şeklinde değiştirilmiştir.
MADDE 34 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 100’üncü maddesinin birinci fıkrasında geçen “..karara bağlar” ibaresinden önce gelmek üzere “gizli oyla” ibaresi, ikinci fıkrasının sonuna “bu süre içinde raporun TBMM Başkanlığına teslimi zorunludur” cümlesi eklenmiş ve üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Rapor Başkanlığa verildiği tarihten itibaren on gün içinde dağıtılır, dağıtımından itibaren on gün içinde görüşülür ve gerek görüldüğü takdirde ilgilinin Yüce Divana sevkine karar verilir. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tamsayısının salt çoğunluğunun gizli oyuyla alınır.”
MADDE 35 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 118’inci maddesinin birinci fıkrası ile üçüncü fıkrasının ilk cümlesi aşağıdaki şekilde ve üçüncü fıkrasının son cümlesinde geçen “öncelikle dikkate alınır” ibaresi “değerlendirilir” olarak değiştirilmiştir.
“Milli Güvenlik Kurulu, Cumhurbaşkanının başkanlığında Başbakan, başbakan yardımcıları, genelkurmay başkanı, milli savunma, içişleri, dışişleri, adalet bakanları, kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanları ve jandarma genel komutanından kurulur.”
“Milli Güvenlik Kurulu, Devletin milli güvenlik siyasetinin tayini, tespiti ve uygulaması ile ilgili alınan tavsiye kararları ve gerekli koordinasyonun sağlanması konusundaki görüşlerini Bakanlar Kuruluna bildirir.”
MADDE 36 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 149’uncu maddesinin birinci fıkrasında geçen “...iptale” ibaresinden sonra gelmek üzere “siyasi parti davalarında kapatılmaya” ibaresi eklenmiş, “üçte iki” ibaresi “beşte üç” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 37 - Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının geçici 15’inci maddesinin son fıkrası madde metninden çıkarılmıştır.
Geçici Madde - T.C. Anayasasının 87’nci maddesinde öngörülen değişiklik, bu Kanunun yürürlük tarihinden önce, Anayasanın 14’üncü maddesindeki fiilleri işleyenler hakkında uygulanmaz.
MADDE 38 - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer ve halk oylamasına sunulması halinde tümüyle onaylanır. |
|
