|
|
Live Vote is temporarily unavailable.
|
|
O sıralarda Brüksel’deki Kraliyet Kütüphanesi’ne gidip Avrupa’nın bütünleşme tarihini inceliyorduk sınıf arkadaşım Jacqueline’le birlikte. Victor Hugo ilgimi çekiyordu.
Daha 1849’da, Paris’te toplanan Dünya Barış Kongresi’nde şöyle demişti bu ünlü Fransız yazar ve düşünür:
“Toplar ve bombalar sustuğu zaman, yerlerini bütün halkların katılacağı genel seçimlerde atılacak oylara bırakacaklar. İngiltere’de Parlamento, Almanya’da Diet, Fransa’da yasama organı ne ise Avrupa için de bir Yüksek Egemen senato oluşturulacak ve uyuşmazlıkların çözümünden bu senato sorumlu olacaktır. Bir yanda Amerika Birleşik Devletleri, diğer yanda Avrupa Birleşik devletleri... Bu iki büyük topluluğun Okyanus üzerinden ellerini uzatarak işbirliği yapacakları gün gelecektir...”
Victor Hugo o sıralarda Fransız siyasetçilerinin önemli bölümü tarafından hayalcilikle suçlanmaktadır. Yıllar geçtikten sonra hatırlananlar ise hayallerinin peşine düşen insanlardır küçüğüm.
AVRUPA BÜTÜNLEŞMESİNİ TÜRKLER KIŞKIRTTI
Roma İmparatorluğu dediklerinin tahmini nüfusu topu topu 70 milyon. Yine de Avrupa’nın kültürel bütünlüğünde büyük katkısı olmuş bu Akdeniz imparatorluğunun. Her büyük imparatorluğun dağılmasından sonra çıkan sorunları Roma’nın çöküşüyle Avrupa’da yaşamış. O yüzden de Roma’ya özlem duyulmuş.
14’üncü yüzyılın başında, modern Avrupa Birliği kavramının öncüsü olarak görülen bir kitap yayınlanmış; konusu “kutsal toprakların geri alınması”... Uluslararası ilişkilerde önemli bir eser sayılan bu kitabın yazarı Fransız hukukçu Pierre Dubois, laik devletlerden oluşan bir Haçlı Seferi düzenlenmesini istemekle kalmayıp, bir tür uluslararası adalet divanı kurulmasını da önermiş. Gördüğün gibi o zamanlar Avrupa bütünleşmesini kışkırtan karşıt güç Türkler.
Bir sonraki yüzyılın orta yerinde, Fatih Sultan Mehmet İkinci Roma denilen İstanbul’u alınca Avrupa bütünleşmesi yeniden alevlenmiş. Bohemya Kralı Podiebrad’ın Planı bu sırada hazırlanmış. Bu plana göre Avrupa’daki krallıkların hepsi ortak bir mecliste temsil edilecektir. Congregatio adı verilen bu federal meclis aynı zamanda her krallığın asker gönderdiği bir Avrupa ordusunun en yüksek askeri mercii olacaktır. Yine bu planda Judicium adı verilen bir de ortak yargı organı öngörülmüştür. Ayrıca her devlet ortak bütçeye katkıda bulunacaktır.
Türklere karşı Avrupa devletlerini birleşmeye çağıran Kral Podiebrad’ın planı Papa’yı görüşmelere almadığı için başarısız olur, Kralı aforoz edilir, tahtını yitirir.
Günümüze bir yüzyıl daha yaklaşıyoruz. 17’inci yüzyılın büyük Avrupa projesinin patenti Fransa’ya ait. Kral IV. Henri’nin bakanı Sully Dükü tarafından hazırlanan “Büyük Avrupa Projesi” (1638) Avrupa’nın temelden reorganizasyonunu gündeme getirmiş. Bu planda da bir Avrupa ordusu var ve önceki girişimlere göre yeniliği, kurulacak Avrupa Konfederasyonu’nun bir serbest ticaret alanına dönüşmesini öngörmesi. Sully Dükü’nün planında o sırada Avrupa topraklarında önemli bir bölgeye hükmeden Osmanlı İmparatorluğu yokmuş. (*)
TÜRKİYELİ İLK BÜYÜK AVRUPA PROJESİ: 1693
İngiliz William Penn’in Amerika’ya göçüp Pennsylvania eyaletini kurmadan önce yazdığı bir kitap var: “An Essay Towards the Present and Future Peace of Europe”. Penn’in, 1693 tahinde yayınladığı kitabın amacı Avrupa’da barışın sağlanması. Bunun için hazırladığı Avrupa Projesi ise Diet adı verilen 90 sandalyeli ortak bir parlamento öngörmüş. Her devletin Diet’teki üye sayısı zenginliğine göre belirlenecekmiş.
Penn’in projesi Sully Dükü’nünkünden farklı olarak Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya’yı da Avrupalı olarak görüyormuş. Bu iki ülke, istemeleri halinde 10’ar adet temsilci ile Diet’te yer alabileceklermiş.
Avrupa Birliği’nin bugün hala yaşadığı sorunlar Penn’in ne kadar ileri görüşlü olduğunu ispat ediyor. Projede oylama usulünden çalışma diline, başkanlığın rotasyonla değişmesine kadar bugün AB’de güncel tartışma konusu olan pek çok ayrıntıya kapsamlı biçimde yer vermiş Penn.
18’inci yüzyılda yine bir Avrupa Devleti planı ve yine İngiltere’den. John Beller’in 1710 tarihli projesinde Sully Dükü’nün Osmanlı İmparatorluğu’nu Avrupa’dan dışlaması şiddetle eleştirilmiş. “Moskovalılar da Hıristiyan’dır, Müslümanlar da insandır” diye yazan John Beller’e göre sadece Türkler değil, Ruslar da Avrupa Birliği içinde yer almalıymış.
ROUSSEAU VE TÜRKLER
1750 ile 1800 yılları arasında Avrupa’da barışın korunmasını amaçlayan 23 plan ortaya atılmış. Bunlardan biri de ünlü Fransız filozofu Jean-Jacques Rousseau’ya ait. Rousseau’nun planında Avrupa Federasyonu’na katılacak ülkeler arasında Rusya var, ama Osmanlı İmparatorluğu yok.
Yine bu dönemde Bentham ve Kant gibi filozofların Birleşmiş Milletler türü oluşumlar öngördükleri modellerle tanıştı savaşkan dünya.
Ve 19’uncu yüzyıl: Napoleon Avrupa’yı savaşarak inşa etmekte başarılı olamadı, çünkü yöntemi yanlıştı. Gerçi Napoleon’un hedefi de bir tür federasyondu, ama yaptığı savaşların sonucu Avrupa sınırlarını daha da kalıcı hale getirecekti.
BEETHOVEN VE MUHTEŞEM AN
Bugünkü Avrupa Birliği’nin marşı Beethoven’in The Glorious Moment kantatı. 1815 yılındaki Viyana Kongresi’nin bu aynı şarkıyla açıldığını çok kişi bilmez. O sırada Avrupa’da birlik arayışlarının zirveye çıkmıştır ve Almanların ünlü devlet adama Maetternich’e “Avrupa Genel Sekreteri” sıfatı yakıştırılmaktadır.
19’uncu yüzyıl milliyetçiliğin had safhaya ulaştığı dönem. Böyle olması pekçok düşünürün Avrupa birliği fikri üzerinde yoğunlaşmasına engel olmamış. Yine bu dönemde ilk kez İngiltere’nin Avrupa’da kurulacak birliğin dışında kalması gündeme gelirken, Rusya’nın ne yapılacağı sorusuna kesin bir cevap bulunamamış. Osmanlı ise “Avrupa’nın hasta adamı”dır. Dikkat edersen hastamız Avrupalıdır, ama Avrupa kıtasındaki topraklarını da süratle yitirmektedir.
1899 ve 1907 yıllarında Lahey’de yapılan barış ve silahsızlanma konferanslarından bir sonuç alınmayacaktır. Milliyetçilik, ihtilalcilik kolkola vermiştir. 1914’e gelindiğinde Avrupa tarihinin en kanlı savaşlarında biri çıkar. Barışı korumak için hazırlanan projeler rafa kalkar. İnsanlık akıllanmamıştır. Birinci Dünya Savaşı’nın bilançosu 10 milyonu aşkın ölüdür. Avrupa fikrinin hayata geçmesi içinse bir büyük felakete daha ihtiyaç vardır.
(*) Avrupa’da Bütünleşme Hareketleri’nin tarihi için Bkz. Prof. Haluk Kabaalioğlu, Mahmut Belik’e Armağan, İÜ Hukuk Fak. 1993
| |
Ergenekon’da 16 kişi daha gözaltında
