Para krizine çözüm önerileri

Dövizde yaşananlar klasik bir kura atak sendromu değildir. Kurlardaki artış, hiperenflasyon ortamlarında görülen arz, talep dengesinin bozulmasıdır. Bunun için Merkez Bankası’nın dövizdeki arz talep dengesini acil olarak çözmesi gerekmektedir.

Oğuz Karamuk
CNBC-E


3 Nisan— Kasım’da yaşanan krize doğru teşhisin konulamaması ya da çözüm önlemlerinin alınmakta gecikilmesi mali sistemi geri dönülmez bir noktaya doğru götürmeye başladı. Şu anda yaşanan sorun TL’nin değer kaybetmesinden çok bir para birimi olarak geçerliliğini koruma özelliğini yitirmeye başlamasıdır.

			Aynı zamanda gerek döviz, gerekse TL bazında paranın dolaşım hızının yavaşlaması ekonominin tamamiyle tıkanmasını gündeme getirmiştir. Bir siyasal kriz olarak başlayan ve devam eden kriz geldiğimiz noktada tamamen parasal bir şoka dönüşmüş durumda. Bu nedenle acil olarak alınması gereken önlemler parasal otoriteye düşmektedir. Yoksa şu an gelinen noktada yasaların acil 15 yasanın çıkartılması ya da ekonomik reform paketinin açıklanması (ya da bunların açıklanmasının beklenmesi) sorunu çözmeyecektir. Veya sistemin bu kadar zamanı kalmamıştır da diyebiliriz. KİŞİSEL POZİSYONLAR KAPANIYOR Vatandaşların (maaşlı çalışanlar, şirketler, ithalatçılar, esnaf vb) kar amacı güderek dövize kaymaya başlaması ya da kişisel olarak poziyon kapaması (Örneğin 1.000 dolar borcu olan bir kişi döviz daha da yükselecek diye fiyatına bakmadan dolar sahibi olmaya çalışması) mali sistemi sona yaklaştıran en önemli etken olarak ortaya çıkıyor. Oluşan korku ortamında yabancı para birimleri en sağlam mal olarak algılanıyor. Bu da dövizdeki arz talep dengesini tamamen bozarak, kurlarda talep enflasyonuna benzer bir artışı ortaya çıkartıyor. Yaşananları klasik kura atak olgusundan ayıran en önemli özellik budur. Türkiye gibi kayıtdışı ve yastık altı paranın ne düzeyde olduğunun bilinmediği bir ekonomide mali sistemin bu tip bir baskıya uzun süre dayanması zor gözüküyor. ÇÖZÜM NE? Sorun TL’nin geçerliliğini yitirmeye başlamasıysa, çözümü de TL’yi tekrar değerli kılmakta yatmalıdır. Bunu yapmanın yolu da öncelikle döviz fiyatlarındaki ekonomik ölçekte bir anlam ifade etmemeye başlayan artışı durdurmaktan geçiyor. TL’den kaçışta sorun sadece getiri de değildir. Yani bu sorunu sadece faizleri artırmakla çözmek mümkün görünmüyor. Çünkü dolarda son bir haftadır yaşanan fiyat artışlarını karşılayacak bir faiz oranı verilemez. Merkez Bankası gecelik faiz oranlarını yükseltmenin yanında piyasaya yeniden güven verecek kararlar almalıdır. DÖVİZ İHALELERİNE MİKTAR KONMASIN Bunun için öncelikli olarak geçen hafta Perşembe günü yapılmaya başlayan döviz ihalelerinde miktar limiti ortadan kaldırılmalıdır. Her gün piyasaya 50-100-200 milyon dolar vereceğim demek panikte sorunu çözecek bir yöntem olarak gözükmemektedir. Bu sistem döviz rezervleri yavaş yavaş eriyerek kullanılmayacak bir duruma getirmektedir. Gereken döviz likiditesi acilen sağlanmalıdır. Gelinen noktada Merkez Bankası dövizde arz-talep dengesinin yeniden kurulmazsa mevcut piyasa koşullarında bunu sağlayacak başka kurum yoktur. İhalelerdeki şefaflık ve dövizde fiyat belirleme düşüncesi piyasalardaki panik geçtikten sonra hayata geçirilmelidir. BORÇLANMA SORUNU Diğer taraftan borç ödemeleri ve ihalelerin yapılabilmesi devletin tepesinde keskin bir kılıç olarak durmaktadır. Hazine şimdilik halka güveniyor. Ama halk Hazine ihalelerinden kaç defa kağıt alır? Her hafta halka kağıt satma düşüncesi pratikte çok anlamlı bir uygulama değil. Hazine’nin geçici bir süreliğine borçlanma yetkisini devetmesi daha uygun bir seçenek oarak gözükmektedir. Hazine yerine Merkez Bankası’nın mümkün olduğunca kısa vadeli ihalelerle başlayarak ilerleyen süreçte bu ihalelerin vadesini uzatması sorunu çözümünü kolaylaştırabilir. Böylece ekonomik reformların hayata geçirilmesi için gereken zamanın kazanılması daha kolay bir hale gelir. Para otoritesi bunu yaparken siyasiler de acil olarak yasal düzenlemeleri yürürlüğe koymalı ve insanların önünü görmesini sağlamalıdır. *Not:* Bankalardaki mevduatlara vergi getirileceği yönündeki beklenti son dönemde birçok müşterinin parasını yurtdışına çıkartması sonucunu doğurmaktadır. Bu nedenle öncelikli olarak bu konunun çözüme kavuşturulması gerekmektedir.

	NTVMSNBC KULLANICILARININ TOP 10'u

	Bu haberi diğer okuyucularımıza tavsiye eder misiniz? hayır 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 kesinlikle

NTVMSNBC 'ye iyi erisim için
• Microsoft Internet Explorer
• Windows Media Player kullanın