Güncelleme: 14:48 TS 17 Tem., 2002
|
|
MSNBC INTERACTIVE |
Irakın kitle imha silahları tarihçesi
|
|
Bağdata düzenlenen son saldırıdan sonra gözler Irakın kitle imha silahlarına çevrildi.
|
|
ABD ve İngiliz hava kuvvetlerinin Iraka düzenlediği askeri operasyonun hemen ardından ABD Başkanı Bush; Irak kitle imha silahları üretmeye devam ederse operasyonu tekrarlarız şeklinde bir açıklama yaptı. Irakın biyolojik ve kimyasal silahlarla ilgili geçmişi ise 20 yıl öncesine dayanıyor:
-1972, Irak kimyasal ve biyolojik silahlar konvansiyonuna imza attı.
-1984, Birleşmiş Milletler, Irakın anlaşmayı ihlal ederek İran-Irak Savaşında kitle imha silahları kullandığını açıkladı. Böylece Irak, 2. Dünya Savaşından sonra kitle imha silahları kullandığı onaylanan ilk ülke oldu.
-1986, İran-Irak Savaşı sırasında Bağdatı destekleyen ABD yönetiminin, Iraka kimyasal silah hammadesi ithaline göz yumduğu ortaya çıktı.
-1988, Bağdat yönetimi, Halepçede binlerce Kürt ve İranlı sivili kimyasal silah kullanarak katletti. Dönemin ABD başkanı Reagan, IrakI kınadı ancak İrana karşı desteklemeye devam etti.
-1990, Irak, KuveytI ilhak ederken kitle imha silahı kullanmadı ancak ABD ve İsrail istihbarat servisleri, Irakın büyük bir kitle imha silahı kapasitesine sahip olduğunu öne sürdü. Daha sonraki araştırmalar, 25 uzun menzilli El -Hüseyin füzesinde yüksek miktarda kimyasal ve biyolojik silah ile yüklendiğini ortaya çıkardı.
-1991, Irak Birleşmiş Milletlerin (BM) 687 sayılı kararı çerçevesinde menzili 150 kilometrenin üzerinde olan tüm kitle imha silahlarını kullanım dışı bırakmayı kabul etti. Bağdat yönetimi, bu kapsama 50 Scud füzesi ve 11 bin kimyasal silahının girdiğni açıkladı.
Aynı yıl bu silahların denetimi için BM bünyesinde özel bir birim oluşturuldu(UNSCOM). UNSCOMun başına İsveçli diplomat Rolf Ekeus getirildi.
Denetim görevlileri kontroller sırasında Irakın kitle imha silahı programına devam ettiğine dair hiçbir somut kanıta ulaşamadı ancak özellikle bombardıman sırasında bir bölümü tahrip edilen Salman-Pak askeri merkezinin hasar görmeyen bölümlerinde silah üretildiğine dair duyumlar alındı.
-1992, Irak ilk kez, biyolojik silah üretildiği iddia edilen tüm askeri birimlerin denetime açık olduğunu duyurdu.
-1994, UNSCOM denetçileri, Irakın kimyasal silah programına devam ettiğine dair ilk somut kanıtlara ulaştı.
-1995, Iraklı bir yetkili Bağdat yönetiminin tehdit içeren kimyasal araştırmalara devam ettiğini açıkladı. Bağdat, BM görevlilerinden 1 ay içinde çalışmalarını tamamlayıp ülkeyi terketmelerini istedi.
-1996, Tartışmaların odak noktası, el-Hakam ve çevresindeki diğer silah üreten merkezler BM kararıyla yokedildi.
-1997, Irak ülkedeki ABDli denetçileri bir hafta içinde ülkeyi terketmeleri konusunda uyardı. Irak ve ABD yeni bir çatışmanın eşiğine geldi. Rusyanın araya girmesiyle gerginlik azaltıldı.
-1998, Yıl boyunca gerginlik bazen azaldı, bazen yükseldi. Iraka uygulanan yaptırımlar ağırlaştırıldı. Temmuz ayında bir ABD uçağı, Irakın bir askeri üssünü vurdu. Irak, BM ile yapılan tüm işbirliğinin bittiğini açıkladı. 16 Aralıkta ABD hava kuvvetleri Iraktaki askeri hedefleri vurdu.
-1999, Washington yönetimi, UNSCOM görevlilerine baskı yaptığını kabul etti. UNSCOM içindeki kargaşanın önlenmesi için BM yeni bir özel birim oluşturdu. (UNMOVIC)
-2000, Yeni misyon, Irak ile dialogu geliştirmeye çalıştı. Ancak Saddam Hüseyin, UNMOVIC görevlilerinin Iraka giremeyeceğini açıkladı. |
|