| | | | Gerekli olduklarına kesinlikle inanılan Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK), Rekabet Kurulu (RK) ve Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) yanı sıra peşpeşe yeni üst kurullar oluşturuldu.
Önce, Radyo ve Televizyon Üst Kurulu oluşturuldu, onu Telekomünikasyon Üst Kurul takip etti. Bugün Meclis’den çıkması beklenen Elektrik Piyasası Yasası ile Elektrik Üst Kurulu oluşturuluyor. Meclis komisyonlarında görüşülmekte olan Şeker Piyasası Tasarısı da önümüzdeki hafta yasalaşmış olacak. O tasarıda da Şeker Piyasası Üst Kurulu yer alıyor.
Henüz Meclis’e sevk edilmemiş olan Petrol Piyasası Tasarısı ile Petrol Üst Kurulu ile Tarımla ilgili Yeniden Yapılandırma Üst Kurulu da yolda. Üst kurulların sayısı arttıkça, ölçünün kaçtığına inanların sayısı çoğalıyor. Çoğu milletvekilinin de katıldığı bu görüş sahiplerinin eleştirdikleri noktalar çok. Eleştiriler daha çok şu noktalarda toplanıyor:
KURULLAR DENETLENEMİYOR
 Bu kurullar arasında SPK, BDDK ve RK üyelerine sağlanan olanaklar, her üç kurulun da doğrudan para ile ilgili olması nedeniyle anlaşılabilir. Kurul üyelerinin maaşlarının yüksekliği de bu çerçevede makul karşılabilir.
Tartışmasız, bu kurulların gerekliliği var. Ancak, ölçünün kaçtı ve gerekli, gereksiz alanlarda üst kurul önerisi gündeme getiriliyor ve hemen yasası da çıkarılıyor.
Şeker Piyasası Tasarı ile kamunun şeker sektöründen elini çekmesi sağlanacak, 3 yıl sonra kamuda hiçbir şeker fabrikası kalmayacak. O halde kurulacak üst kurul üç yıl sonra işlevini yitirecek. Serbest piyasa kurallarının işleyeceği böylesi bir sektörde üst kurulun yapabileceği ne olacak?
Üst kurullar, Sayıştay denetimi ile Devlet İhale Yasası dışında. Bu da kurula son derece geniş harcama yapabilme yetkisi getiriyor. Şu anda, bu kurulları denetleyecek hiçbir birim olmadığı için, kurullar özel kuruluşlara dönüşüyor. Buna karşın tüm kurullarda, sağlanan büyük kaynaklar nedeniyle, trilyonlarca lira para birikiyor. Gelişmiş demokratik ülkelerde böylesine denetimden uzak kurullar yoktur.
Kurullar devletin personel politikasında yeni bir adaletsizlik örneği. Kurul üyeleri en yüksek devlet memurunun (Başbakanlık Müsteşarı) iki katı ücret alıyor. Bu kurulların önemi nedeniyle böylesi uygulamalara gidildiği belirtiliyor. O halde Başbakanlık Müsteşarlığı bu kurullara üye olmaktan daha aşağı bir makam mı? Başbakanlık Müsteşarlığı suiistimale daha mı az açık? Bakanların bile müsteşardan 1.5 kat fazla maaş alabildiği bir ülkede kurul üyeleri bakanlardan da mı daha önemli görev ve işlevce sahip?
Bunun da ötesinde, kimse suiistimal yapmasın diye maaşlar yüksek tutulacaksa, en küçüğünden en büyüğüne kadar devlette çalışan tüm memurlarının ücretlerinin yükseltilmesi şart. Devletin hiç umulmadık birimlerinde de inanılmaz ölçüde büyük suiistimaller yapılabilir.
Kurullar, personel statüsü ve personel ücretleri konusunda da kamu personeli arasında adaletsizliğe neden oluyor. Personel istihdamı kurul üyelerine olağanüstü yetki verdiği için, bu kurulların tümü, ya etkin kişilerin ya da kurul üyelerinin akraba-eş-dostu ile dolduruluyor. Personel alımı tamamen keyfi kurallara göre gerçekleşiyor ve böylesi bir olanak da saygınlığı yüksekolması gereken bu kurumları arpalık haline getiriyor.
Kurul başkanları personelin emeklilik durumunu bile belirleyebiliyor. Böylesi bir yetki keyfiliğe çok açık.
AMAÇ DAHA ÇOK MAAŞ
Bu eleştirilerin yanı sıra, üst kurulların görev alanları da sorgulanıyor. Üst kurulların işlevlerinin mutlaka mevcut bir kamu birimi (Bir müsteşarlık veya genel müdürlük) tarafından gerçekleştiriliyor. Sadece bürokratlara bir makamı bırakıp, daha çok para var diye diğer makama geçmesi sağlanıyor. Bugün, bir genel müdür 1 milyar lira alıyorsa, bu kurullara geçtiğinde (Başbakanlık Müsşetarı 1.5 milyar lira maaş aldığı için) 3 milyar almaya başlıyor. Yaptığı iş aynı; ama şapka farklılaştırılarak daha çok para kazanılıyor.
Türk Telecom Genel Müdürü, Telekomünikasyon Üst Kurulu
Başkanı, TEAŞ Genel Müdürü de Elektrik Üst Kurulu Başkanı olduğunda tamamen aynı işi yapmaya devam ediyor. Üst kurulların yeni bir bürokratik kademe ve dolayısı ile bürokratik işlem doğurması da bu eleştirilere katıldığında, kurulların işlevleri haklı soruları ortaya çıkıyor. Bu kurulların işlevini, şu ya da bu ölçüde yerine getiren, kamuda en az bir kurumun varlığı kesin.
Kamudaki mevcut kurumların güçlendirilmesi yerine, en etkin ve kolay çözümün üst kurul oluşturma olarak görülmesi yeni bir kolaycılık işareti kabul edilebilir. Üst kurullar, son yıllarda siyasete ve bürokrasiye yönelik oluşan olumsuz havayı dağıtma amacı da güdüyor. Kurulların yolsuzluk ve suiistimallerden daha uzak duracağı varsayımı ile hareket ediliyor.
Ancak, kamunun kendi içinde, kamu birimleri arasında doğan eşitsiz ve adaletsiz yapının, bu kurumların işleyişini olumsuz etkilemeye başladığının izlenimleri doğuyor. Devletin diğer birimlerinden bu kurullara karşı önyargı veya direniş başladığı ifade ediliyor.
Sonuçta, sorunların üstesinden gelinmek amacıyla kurulan bu üst kurulların önümüzdeki yıllarda yıpratılması ve onların da çözüm olamayacağı kanısının yerleşmesi olasılığı artıyor. Bu kanıların oluşmasının önünü kesmenin yolu, kurullar oluşturulurken daha titiz davranılmasıdır. | |
Emine Uşaklıgil’in tüm yazıları