 |
|
|||||
 |   |  |  | |||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
  |
 |
|||||||
|
|||||||
|
|||||||
| Enerji piyasası düzenlenmesine ilişkin yetkilerin kısmi de olsa, merkezi otoriteye yeniden devredilmesini gündeme getirdi; bu konudaki tartışmaların yeniden alevlenmesine yol açtı. Elektrik faturaların asgari yüzde 10 artması gündeme gelirken de, liberalleşme sonucu ucuz elektrik beklentisi içinde olan 20 milyon Kaliforniya’lının bu beklentisini boş çıkardı. TALEP ARZI ZORLAYINCA 1996’dan beri fiyatlara uygulanan tavanın terk edilmesi bir olaylar zincirine bağlı. Çevrecilerin baskısı, bir çok santralin devredışı kalmasına, yeni santral yapılamamasına yol açtı. 1980’lerden beri santral yatırımı yapılmayan Kaliforniya’da, 1990’ların ikinci yarısından itibaren yeni ekonominin parlaması yüzde 13’lere varan enerji tüketim artışını getirdi. Bu etkenlere mevsimlerin normalin üstünde seyretmesi ve su kaynakların zorlanması eklenince, kriz ortamı pekişti. Bu arada, talebin arzı zorladığı bir ortamda enerji piyasasının liberalleştirmesi, krize davet çıkartan belki de en önemli etken.   Enerji devirlerine dava yağdı TOPTAN FİYATLAR 50’YE KATLARSA Piyasada yaşanan dengesizlik Kaliforniya’nın en büyük iki özel dağıtım şirketi Pacific and Electric’i ve Edison International’ı iflasın eşiğine getirdiği gibi, binlerce kişiyi de işsizlik riski ile karşı karşıya bıraktı. Elektriğin toptan fiyatı fırlayınca, eyalette kısmen liberalleştirilmiş enerji piyasası kuralları nedeniyle liberal hareket edemeyen şirketler, 1400 dolar MWS (1000 kilowatsaat)dan aldıkları elektriği 70 dolardan satmaya mahkum kaldılar ve iki ay içersinde 8 milyar dolarlık borç yükü altına girdiler. Kaliforniya Eyalet Başkanı Gray Davis’in Federal Reserve Başkanı Alan Greenspan ile eyalet ve ABD ekonomisi açısından krizin etkilerini görüşmüş olması, krizin boyutlarına işaret ediyor. İngiltere’nin regülatör kurumunun fiyatlara getirmeye hazırlandığı tavanı ertelemiş olması ise, krizin örnek niteliğine dikkat çekiyor. LİBERALLEŞTİRME FİYASKOSU Kaliforniya’da enerji piyasasını liberalleştirme fiyaskosu, talebin arzı aştığı ortamlarda piyasanın liberalleştirme olanaksızlığını vurguladığı gibi, geçiş dönemlerinde korunması gerekli olan dengeler ve denetimler konusunda ciddi bir uyarı niteliğinde. Kaliforniya piyasasının liberalleşmesine önayak olmuş Edison International’ın Başkanı John Bryson’un: “Kaliforniya elektrik piyasası yeniden yapılanmalı. Gerekiyorsa da yetkilerin yeniden merkezi otoriteye devredilmeli” yönündeki sözleri düşündürücüdür. YATIRIMSIZLIĞIN SONUÇLARI Elektrik piyasasının liberalleştirildiği dönemde gaz fiyatlarında olası artışlar öngörülmemiş olması, krizin temel diğer bir etkeni. Son yıl içersinde gaz fiyatları üçe katlanırken, bu kışın normalden soğuk geçmesi, geleneksel olarak enerji tüketimi yazın daha yüksek olan Kaliforniya’nın bu kış enerjiye yüklenmesine yol açtı. Eyalet kuzeyindeki ve komşu eyaletler Oregon ve Washington’da barajlardaki su seviyesinin de düşmesi sonucu, Kaliforniya’daki santrallere fazla yüklenildi, tamir bakım işlemleri kışa bırakıldı. Eyalet kapasitesinin üçte birinin bakımda iken, kriz patlak verdi. 1980’lerden bu yana santrallerin yenilenmemiş olması, toplam kapasitenin yüzde 30’unun teknik olarak eskimiş olması anlamını taşıyor, ve ciddi bir yatırım programını zorunlu kılıyor. Yatırım izinlerini elde etmek dört yıllık bir süreyi gerektirirken, bu süreyi kısaltmak artık gündemde. LİBERALLEŞME SORGULANIYOR Geleneksel olarak, ABD’nin başka eyaletlerine kıyasla enerjiyi yüzde 50 daha pahalı ödeyen Kaliforniya, libealleştirme sonucu enerji maliyetini azaltmak yerine, yükselmiş olacak, liberalleşme karşıtları ise, güçlenecektir. Büyük bir olasılıkla da, ABD’nin başka eyaletlerindeki ve başka ülkelerdeki elektrik piyasasını liberalleştirme süreçleri bu krizden etkilenecektir. Türkiye’nin IMF’e verdiği sözler arasında olup da, komisyonlardan geçmiş olan ve meclis’te görüşmesi her an beklenen enerji piyasası yasası açısından, Kaliforniya’daki enerji krizi yakından takip edilip, dikkatle değerlendirilmesi gereken bir gelişme. | ||||
| |
|||
 |
|
 |
|||||||||||||||
   |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Ana Sayfa | Güncel | Dünya | Ekonomi | Sağlık | Yaşam | Teknoloji | Kültür & Sanat | Spor | Hava Durumu | Haber Özetleri | Arama | NTVMSNBC Hakkında | Yardım | Spor Yardım | Tüm Haberler | Araçlar | NTVMSNBC Reklam Seçenekleri | Hukuki Şartlar & Gizlilik Hakları |
|||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
Emine Uşaklıgil’in tüm yazıları