| | | | İlhan Çetinkaya’yla yapılan söyleşinin geniş bir özetini sunuyoruz:
- Otomotiv satışları Aralık ayına kadar son derece başarılı gidiyordu. Sektör tarihinin en hızlı büyümesini yakalamış görünüyordu. Ancak mali piyasalardaki krizin etkisiyle durgunluk gözlendi. Otomotiv sektöründe görünüm nasıl? Şirketler ileriye nasıl bakıyor?
İlhan Çetinkaya: Şu anda Aralık ayı içerisinde son derece azalmakla birlikte, yeni yılda gelecek vergiler nedeniyle bir miktar hareketli olan sektör Ocak ayını fevkalade durgun geçirdi. Bu durgunluk çerçevesinde de, firmalar yeni bir hareket kazandırabilmek amacıyla gerçekten her biri ayrı ayrı keşiflerle yeni kampanyalar başlattılar.
Bu kampanyaların sonucunu görmeden Şubat ayı ve ondan sonraki aylarda kesin olarak nasıl gelişmeler göstereceğini kestirmek mümkün değil. Ancak makroekonomik seviyelerdeki gelişmeler otomitivi çok yakından ilgilendiriyor. Burada 2000 yılında satılan 463 bin adet otomobilin yüzde 80’inin mutlaka tüketici kredisiyle alındığını bildiğimize göre, tüketici kredisi bu sektörün yeniden hızlanmasında, canlanmasında çok önemli bir rol oynayacak. Tüketici kredisi de gerek ödeme süresi olarak taksitler itibariyle, gerekse taksit başına düşen rakkam itibariyle ve bunu yaratan faiz itibariyle çok önem arzediyor. Sonuç itibariyle tüketici kredilerindeki faiz düşüşleri ekonomi paralelinde, artı taksitlerin daha uzun döneme doğru yansıması bu sektörde şu anda canlılık yaratacak diye beklenmektedir.
- Rakamlara baktığımızda Ocak ayı çok durgun dediniz ama bankaların da kredileri tüketiciye yansıtmasında karşılaştığı zorluklar var. Genel piyasalardaki, mali piyasadaki duruma bağlı olarak ne kadar gidebilecek? Tablo çok iyimserdi ilk kampanyalar başladığında ama umulmadık bir şey oldu, mali kriz kapımızı çaldı. Bu nedenle ileriyi görebiliyor musunuz?
İlhan Çetinkaya: Çok farklı görüşler var. Bugün hükümetin kararlılığı, piyasaların yeniden bu programın tutacağına dair güven duygularının oluşması ve sonuç itibariyle bunların etkisini de çok açık görüyoruz, faizler geçen yılın normal zamanı seviyesine düşmemekle birlikte oldukça aşağılara düşmüş durumda. Böyle bir ortamda yeniden üzerine basarak söyleyeceğim: tüketici kredileri çok önemli rol oynadığı için tüketici kredilerinde bir genişleme olması beklenmektedir.
Bu genişleme de otomotiv sektörünün bir anlamda cankurtaranı olacak.
Çünkü bütün dünyada ileri ülkelerde tüketici kredisi zaten yüzde 90-95’ler seviyesinde hakim otomobil satışlarına. Ve örneğin Avrupa’da, Amerika’da ödeme süresi 6 yıl. Türkiye’de biraz hatırlatma yapmak istersem 1990 yılına kadar yüzde 30 ile 40 arasında otomobil alımı tüketici kredisiyle yapılıyordu. O zamanlar yine hatırlarsak ayda yüzde 6, 7, 8 gibi aylık faizlerle ve hemen hemen maksimum 12 aylık, bazen 18 aylık taksit süresiyle yapılıyordu. Bu 2000 yılında 36 aya kadar çıktı. Aylık faizler yüzde 2.5-2.6 düzeyine indi.
Bu ne demektir; tam anlamıyla daha önce örneğin 1 milyar lira taksit ödeyebilir miyim, ödeyemez miyim diye düşünen müşteriler, bu uygulama çerçevesinde 300 milyon liralık taksit ödemekle karşı karşıya kaldı. Onu düşünen kişiler 300 milyon liraya çok rahat imza atıp otomobil sahibi oldu. Bugün de belki 300 milyon lira değil, 400 milyon liralık bir ödeme veya 300 milyon liralık otomobiline göre ödeme tekrar devreye girdiğinde bu sektörün canlanacağına kesin olarak inanıyorum.
- Bu arada kredilerin yanısıra firmaların kendi yaptığı indirimler de var. Buna ne diyorsunuz?
İlhan Çetinkaya: Bunu çok geçici bir süre olarak görüyorum. Biraz önce değindiğimiz Aralık ayına herkes çok yüksek stoklarla girdi. Aralık ayındaki krizin etkisiyle yapılamayan satışlar Ocak ayına sarktı. Ocak ayı da çok durgun geçti. Bütün firmaların elinde normal 3-4 ay yetecek kadar bu hızla giderse, stok var. Firmalar nakde dönmek istiyorlar.
Ciddi boyutta kampanyalar yapılıyor. Ama bu stok bittiği zaman yenilere başladığında bu kampanyaların sürmesi mümkün değil. Çünkü sürebilmesi demek zararına satış demektir. Hiçbir firma, elindeki stok dışındaki bir mala bunu uygulayamayaz.
- Yıllardır vergilerin yüksekliğinden yakınılıyordu. Sektörde hemen hemen otomobil fiyatlarının yarısına kadar vergiler vardı. Artı vergiler de geldi, buna ne diyorsunuz?
İlhan Çetinkaya: Vergi konusunda artık ben çaresizlikten başka bir şey söyleyemiyorum. Çünkü bu konudaki batı ülkelerindeki örnekler hükümetlere ulaştırıldı. Maliye Bakanlığına defalarca ulaştırıldı. Otomobil üzerindeki vergiler açısından biz Avrupa’da üçüncü durumdayız. Bunun biraz inmesi halinde mutlaka sürüm olacak şeklinde bekleniyordu.
Ama hükümetin zannediyorum genel olarak ekonomide talebi kısma beklentileri ve uygulamaları var. Vergiyi arttırırsanız nihai fiyat yükseleceği için o da bir talebi kısıcı unsurdur. Buna ek olarak Türkiye’de daha bir mal alınırken, üzerine binilmeden ödenen tek peşin vergi bu. Dolayısıyla bütün otomobil vergileri peşin olduğuna göre ve kayıtdışı bir uygulama olmadığına göre hükümet te en çabuk en iyi vergi toplayacağı yeri burası görüyor. Bana göre bu uygulama yanlıştır. Türk toplumunun otomobil kullanma arzusunu veya ihtiyacını bir nevi ertelemektir bu. | |
Otomotivin umudu kampanyalar
Bankaların kara tahtaları siliniyor
