| |
|
|
Yeni yılla birlikte 6 sıfırı atılarak,başına “yeni” sıfatı eklenen Türk lirasının tarihteki yolculuğu 5 Aralık 1927 tarihinde başladı.
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş çalışmalarının sürdüğü dönemde birsüre daha tedavülde kalan ve liranın doğuşundan sonra yaşamını “yedek” olarak sürdüren Osmanlı İmparatorluğu’nun “Evrak-ı Nakdiye” adıyla anılan kağıt paraları, 4 Aralık 1928 tarihinde dolaşımdan tamamen kaldırıldı.
Türk Nümanistik Derneği Başkanı Cem Mahruki’nin Başkent Üniversitesi’nin yayın organı “Bütün Dünya” dergisinde yayınlanan makalesine göre, Maliye Bakanı Mustafa Abdülhalik Renda’nın imzasının bulunduğu ilk kağıt Türk lirasının basımı, İngiltere’de “Thomas De LaRue” adlı bir şirkete yaptırıldı. 1,5,10,50, 100, 500 ve 1000 liralıkkağıt paraların üzerinde, Fransızca sözcüklerin yanı sıra Arap harfleriyle yazılı Türkçe sözcükler bulunuyordu.
|
|
|
| | 
1928 yılında yapılan yazı devrimiyle terk edilen Arap harfleri, Türk lirasının üzerindeki yerini bir süre daha korudu. 10 yıl süreyle hayatta kalan bu kağıt paralar, “Atatürk devrimlerinin ilkelerine ters düşmesi nedeniyle” 15 Ekim 1937 tarihinde çıkarılan bir yasayla “yavaş yavaş” dolaşımdan kaldırıldı. Türkiye Cumhuriyeti’nin bu ilk kağıt paraları, 15 Haziran 1949 tarihinden sonra geçerliğini tümüyle yitirdi.
1937’de basılan 5 Türk lirası hem cumhuriyetin yeni harfli ilk kağıt parası hem de Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın 11 Haziran 1930 tarih ve 1715 sayılı yasayla dolaşıma çıkardığı ilk paraydı.
1927’de çıkarılan ilk kağıt paraların üzerinde “30 Kanunuevvel 1341 tarih ve 701 numaralı kanuna göre” yazısı yer alırken, ikinci basım paraların üzerinde bu yazı “11 Haziran 1930 tarih ve 1715 numaralı kanuna göre” olarak değiştirildi. 1970 yılından bu yana da paraların üzerinde, “14 Ocak 1970 tarih ve 1211 sayılı kanuna göre çıkarılmıştır” ibaresi yer alıyor.
 Dünden bugüne Türk Lirası
Önceleri İngiltere’nin yanı sıra Almanya ve ABD’de bastırılan kağıt paralar, 4 Ağustos 1958 tarihinden itibaren Ankara’daki Banknot Matbaası’nda bastırılmaya başlandı.
İlk olarak 1927 yılında Türkiye Cumhuriyeti tarafından, daha sonraise T.C Merkez Bankası tarafından çıkartılan 6 değişik değer ve biçimdeki kağıt paranın yerini, 1 Ocak’ta kullanılmaya başlanan Yeni Türk Lirasının 8 değişik değer ve biçimdeki kağıt parası aldı.
MADENİ PARALAR
Kağıt paralar uzun süre yurtdışında bastırılmasına karşın, madeni paralar Osmanlı döneminden beri yurtiçindeki darphanede basılıyor. Osmanlı döneminin gümüş, nikel ve bakır paraları, cumhuriyetin ilkyıllarında da kullanıldı.
İstiklal Madalyası’nın da tasarımcısı Mesrur İzzet Bey’in tasarladığı 100 para, 5 kuruş ve 10 kuruş, cumhuriyet döneminin ilk madeni paraları olarak basıldı. 1925 yılında 25 kuruşun basılmasıyla madeni paraların “yükselişi” başlarken, 1934 yılında Latin harfli ilk 100 kuruş basıldı. Madeni paraların “rakamsal yükselişi” sonrakiyıllarda tedavüle çıkan 25 bin, 50 bin, 100 bin ve son olarak da 250 bin liralıklarla “rekor düzeyine” ulaştı.
Bu “yüksek rakamlı” madeni paralar bir yıl daha yeni kuruşlarla birlikte yaşamlarını sürdürecek. Takvimler 2005 yılını göstermeye başladığında ise “yüksek rakamlı” madeni paralar, koleksiyoncuların raflarında birer anı olarak yerlerini alacak.
|
|
Dünden bugüne Türk Lirası
Kriz, kadınları bu sefer daha çok vurdu
