|
|
Sumatra Adasının kuzeyinde 20. yüzyıl başlarına kadar hüküm süren Müslüman Açe (Aceh) Sultanlığı, 16. yüzyılda Portekiz istilasına karşı koymak için Osmanlı İmparatorluğundan destek istemişti. Açe Sultanlığı, Osmanlıdan 1900lü yıllara kadar pekçok kez yardım almış, 19. yüzyılda da Osmanlı idaresi altına girmek için girişimde bulunmuştu. Ancak Osmanlı Devleti Avrupa ile ilişkisini bozmamak için Açenin bu isteğine olumlu yanıt veremedi. |
16.yüzyıl başında Portekiz deniz gücü, Hindistan Yarımadası, Malaka, Endonezya, Borneo ve Sumatra bölgesini etkisi altına aldı. Ancak bölgedeki Portekizliler gelene kadar bölge ticaretini elinde tutan Müslüman devletler direnişini sürdürdü. Bu devletler Portekiz istilasına karşı 1500lerin başından itibaren Osmanlı Devletinden yardım istediler. Osmanlı Devleti ise Kızıldenizde kurduğu donanma ile Portekiz hakimiyetini kırmaya çalıştı. Ancak mesafenin uzaklığı ve Hint adalarındaki bazı ülkelerin sürekli taraf değiştirmeleri Osmanlıların başarısını engelledi. |
|||||||||
Bölgedeki Müslüman devletler arasında en güçlüsü ise Sumatra adasının kuzeyinde bulunan Açe Sultanlığıydı. Açe devleti Portekiz yayılmacılığına karşı inatla direniyor, hatta bölgedeki Malaka yarımadası gibi bazı kritik noktaları geri almak için seferler düzenliyordu. | |||||||||
Açe Sultanı Alaeddin'in mezarı |
1540larda Açe Sultanı Alaeddin, Osmanlı Devletinden destek almak için ilk kez İstanbula elçi gönderdi. İstanbula 1547de gelen Açe elçisi, Kanuni Sultan Süleymana nadir hayvanlar, tütsüler, kıymetli eşyalar ile köleler sundu. Bu elçinin talebi üzerine Kanuni Sultan Süleyman, Açeye bir miktar yardım gönderildi. 1564 yılında da yine Açe Elçisinin talebi üzerine Osmanlı Temsilcisi Lütfi bey ile birlikte Açeye top döküm ustaları ile gemi yapımcıları ve askeri mühimmat gönderdi. AÇE SULTANININ YARDIM TALEBİ Açe Sultanlığının Osmanlı Devletinden asıl büyük yardım talebiyse 1566da oldu. Açe Sultanı Alaeddin, elçisi Hüseyin ile Kanuni Sultan Süleymana bir mektup göndererek Portekiz saldırılarına karşı askeri destek istediğini yazdı. Ancak Elçi Hüseyin İstanbula geldiğinde Kanuni Sultan Süleyman Zigetvar seferindeydi. Bu nedenle İstanbulda uzun sure beklemek zorunda kaldı. |
||||||||
Açe Sultanlığı'na yardım için gönderilen Türk silah ustaları |
Kanuninin bu seferin sonunda ölmesi üzerine Osmanlı tahtına II.Selim oturdu. Sultan II. Selim Açe Elçisine büyük bir ilgi gösterdi. Elçi, Sultan Alaeddinin gönderdiği mektubu Osmanlı Padişahına sundu. Açe Sultanı mektupta kendisi Osmanlının ve Padişahın kulu olarak gördüğünü Yemen ve Aden Beylerbeyinin dostu olduğunu anlattı. Bölgedeki Osmanlı nüfuzundan bahsetti. Mektupta yardım eğer gelmezse müslümanların yokolacağı şöyle anlatılıyordu: Yardım etmezseniz mahvoluruz ve hacıların yolu da Portekizliler tarafından kesilmiş olduğu için |
||||||||
Açeli bir aile |
Müslümanlara büyük zarar olur. Lütfen kale dövecek toplar gönderiniz. Açe sizin köylerinizden biridir ve ben de hizmetkârlarınızdan birisiyim. Biz Lütfi Bey ve arkadaşlarından çok memnun kaldığımız için onların tekrar bu tarafa gönderilmesini rica ederiz. İhsan ettiğiniz topçular selâmetle bu tarafa gelmişlerdir ve onların yeri yanımızda çok yüksektir. Eğitim görmüş birkaç at ve hisar ve kadırga yapıcıları gönderilmesi rica ederiz II.SELİMİN YANITI |
||||||||
Osmanlı Sultanı II. Selim |
Sultan II. Selim, Açe Sultanına 20 Eylül 1567 tarihli bir yanıt gönderdi. Yanıtta Açenin isteklerini yerine getirmenin Osmanlı padişahı için hem dini hem de ananevi bir görev olduğu belirtildi. Hemen ardından II. Selim silah ustaları, askerler ve askeri malzeme ile birlikte 15 kadırgadan ve 2 barçadan oluşan ve askerlerinin bir yıllık maaşı ödenmiş bir donanma göndermeye karar verdi. Süveyş kaptanlarından Kurdoğlu Hızır Reis, donanmaya komuta etmek üzere atandı ve Mustafa Çavuş adındaki bir Türk elçisinin eliyle Sultan Alaeddine verilmek üzere bir mektup hazırlandı. II. Selim ayrıca Yemen Beylerbeyi ve Mısır Beylerbeyi ile Rodos, Aden ve Cidde Beylerine ferman göndererek Açe elçisine at, alet ve bakır almak istediğinde hiç bir güçlük çıkarılmaması her türlü yardımın yapılmasını emretti. DONANMA NEDEN GÖNDERİLEMEDİ? |
||||||||
19. Yüzyılda bir Açeli savaşçı |
Ancak tüm bu hazırlıklara rağmen Kurdoğlu Hızır Reis komutasındaki Osmanlı Donanması Açe seferine çıkamadı. Süveyşte donanmanın hazırlıkları devam ederken Yemende Zeydi İmamı Mutahhar isyan ederek Yemenin önemli yerlerini ele geçirdi. Açeye gönderilmek için hazırlanan donanma da bu isyanı bastırmak için Yemene sevk edildi. Osmanlı Devleti, donanmanın Yemen isyanını bastırmak için oraya yönlendirildiği haberini Mustafa Çavuş yola çıktığı için İstanbuldaki yardımcısı Perviz ile gönderdi. 15 Ocak 1568 tarihli bu fermanda Yemende isyan çıktığından donanmanın bu sene tehir edildiği, isyan bastırılıp, durum normale döndüğü zaman seferin gelecek yıl gerçekleşeceği vaat edildi. |
||||||||
19. Yüzyılda bir Açe köyü |
Ancak Açe Sultanı Alaeddin sıkışık durumdaydı. Portekizliler ardarda saldırılar düzenliyordu. 1570te Portekiz kaptanı Luiz de Melle, on dört gemi ile Açe limanında bulunan altmış gemilik donanmaya saldırdı. Bu saldırı sırasında Açe prensi de dahil 1200 Açeli öldürüldü. Açe Sultanı Alaeddin ileriki yıllarda İstanbula iki defa daha elçi göndererek vaat edilen askeri yardımın yerine getirilmesini talep etti. Sultan II. Selim Açe Sultanına bu elçilerle 1569 ve 1571de iki mektup daha gönderdi ve Yemen, Kıbrıs, Tunus bölgelerindeki askeri faaliyetlerin bitirilmesinin ardından donanmanın yollanacağı bildirildi. Ancak Yemen isyanı Sinan Paşa tarafından 1570 yılı sonlarına doğru tamamen bastırılmasına rağmen bölgenin kontrol altına alınması birkaç yıl sürdü. Aynı yıllarda Osmanlı Devleti, Kuzey Afrikaya seferler düzenliyordu. Kıbrıs ve Tunus seferlerinin de devamı üzerine Açeye gereken donanma gönderilemedi. |
||||||||
Açeli müslüman halk |
Ancak Osmanlı devleti iki gemi ile harp malzemesi ve askeri sanatkarları Açeye gönderdi. Bu silahlar arasında Açe elçisinin II. Selime hediye olarak verdiği bir torba Sumatra biberine ithaf edilmiş lada seçupak (bir torba biber) adlı dev top da bulunmaktaydı. 1571 yılında Açe Sultanı Alaeddinin ölümünün ardından uzun süre Açeden Osmanlı Devletine elçi gelmedi. 1574te de Osmanlı tahtına deniz seferine girişmeyen Sultan III. Murat geçti. Böylece planlanan sefer gerçekleşemedi. AÇE OSMANLIYA BAĞLANMAK İSTEDİ Planlanan donanmanın gönderilememesi üzerine Osmanlı-Açe ilişkileri zayıfladı ve 1800lere kadar Osmanlı- Açe ilişkileri birkaç gemilik yardımlarla, hac ziyaretleriyle ve elçilik düzeyindeki mesajlarla sınırlı kaldı. |
||||||||
Açe Sultanlığı'nda Baiturrahman Camii. | 19.yüzyıl başında Açe Sultanlığı Portekizlilerin ardından Hollandalıların saldırılarına maruz kaldı. 1851 yılında Açe Sultanı İbrahim Mansur Şah İstanbula heyet gönderek Osmanlı Devletine bağımlı bir eyalet olmak istedi. Osmanlı Yönetimi bu isteği 10 yıldan fazla bir süre heyetler gönderek değerlendirdi. Sultan Abdülazizin bu konudaki isteğine rağmen Kırım Savaşından sonra güçlükle geliştirilen Avrupa politikasının bozulmaması için Açenin himaye talebi kabul edilmedi. |
||||||||
Endonezya'da Açe bölgesinin bayrağı. |
1873 yılında Açe Sultanlığının Hollanda işgaline karşı Osmanlı Devletinden istediği yardıma ise Batılı ülkelerin baskısıyla ancak arabulucuk yapılabileceği şeklinde karşılık verilebildi. Bu aracılık talebi ise Hollanda tarafından reddedildi. (Sumatraya Osmanlı Yardımı yazısı Popüler Tarih Dergisinin Ekim/2004 tarihli sayısında yayımlanmıştı) | ||||||||
Kriz, kadınları bu sefer daha çok vurdu | |||
|
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
Ana Sayfa | Güncel | Dünya | Ekonomi | Sağlık | Yaşam | Teknoloji | Kültür & Sanat | Spor | Hava Durumu | Haber Özetleri | Arama | NTVMSNBC Hakkında | Yardım | Spor Yardım | Tüm Haberler | Araçlar | NTVMSNBC Reklam Seçenekleri | Hukuki Şartlar & Gizlilik Hakları |
|||||||||||||||||