Olimpiyat madalyalarının dağılımına istatistiksel bakış

Yazara e.posta atmak için resmin üzerine tıklayın.

Bir Olimpiyat Oyunları daha geride kaldı. Komşumuz Yunanistan’ın başarılı bir sınav verdiği 28. Olimpiyat Oyunları’nda, 201 farklı ülkeden 10.500 sporcu mücadele etti.

Mehmet Mete Altıntaş
NTV-MSNBC


2 Eylül 2004— Dört yıl önce Sidney’de olduğu gibi, bu yılki Olimpiyat Oyunları’nda da heyecan 28 farklı branşa yayıldı. Bayanlar boks ve beyzbolda, erkekler ise beyzbolun farklı bir versiyonu sayılabilecek softbolda mücadele etmediler. Sidney’de modern pentatlon ile tanışan bayanlar, Atina’da ilk kez (serbest) güreş müsabakalarında boy gösterdiler.

			Aslında ülkeleri madalya yarışına sokmak, sporcuların gözünü madalya stresi ile karartmak ‘Olimpiyat Ruhu’na ters düşüyor olsa da, birçoğumuz Olimpiyat Oyunları’nı takip zevkimizi, günlük madalya istatistikleri ile renklendirdik. Nitekim ben de rakamlara ve istatitistiğe olan zaafımı yenemeyerek (ve de affınıza sığınarak) bugünkü yazımda ‘ülkelerin madalya sayıları’nı evire çevire kullandım. SİDNEY VE ATİNA’DA MADALYA SIRALAMALARI Toplam madalya sıralamasında ilk 5 sırayı A.B.D. (103), Rusya (92), Çin (63), Avustralya (49) ve Almanya (48) aldı. Bu 5 ülke (sırasıyla 97, 88, 59, 58 ve 57 madalya ile) Sidney’de de aynı sıra ile dizilmişlerdi. İlk üç sırada yeralan A.B.D., Rusya ve Çin bir önceki oyunlar ile karşılaştırıldığında madalya sayılarını artırmış olsalar da, bu ülkelerden sadece Çin’in altın madalya sayısında artış gözlendi: Çin altın madalya sayısını 28’den 32’ye çıkarırken, A.B.D.’nin altın madalya sayısı 39’dan 35’e, Rusya’nın altın madalya sayısı ise 32’den 27’ye düştü. Hem Sidney’de, hem de Atina’da Avustralya’nın sadece bir madalya gerisinde kalan Almanya’nın altın madalya sayısı (14) değişmezken, Avustralya altın madalya sayısını 16’dan 17’ye yükseltti. Sidney’de 3 altın ve 1 bronz madalya kazanabilen Türk sporcular, Atina’dan yine 3 altın, ama bu kez 10 madalya ile döndüler. EVSAHİBİ OLMAK AVANTAJLI 2000 Olimpiyat Oyunları’na evsahipliği yapan Avustralya 16 altın, 25 gümüş ve 17 bronz madalya kazanmış ve en başarılı 5 ülke arasında yer bulmuştu. Oysa Avustralya, 1996 yılında Atlanta’da yapılan Olimpiyat Oyunları’nda 41 madalya (9 altın, 9 gümüş ve 23 bronz) kazanmıştı. 2000 Olimpiyat Oyunları’nı 4 altın, 6 gümüş ve 3 bronz madalya ile kapatan Yunanistan da, evsahibi olduğu 2004 Olimpiyat Oyunları’nda altın madalya sayısını 6’ya, toplam madalya sayısını da 16’ya çıkardı. Böylece, Avustralya evsahibi olduğu sene toplam madalya sayısını bir önceki Olimpiyat Oyunları’na nazaran yüzde 41, Yunanistan ise yüzde 23 arttırmış oldu. Her iki ülkenin altın madalyalarındaki artış ise sırasıyla yüzde 78 ve yüzde 50 gibi yüksek oranlara ulaştı. NÜFUS FAKTÖRÜ Çin’in madalya sıralamasında üst sıralarda yeralması, nüfusunun yoğunluğuna ve bunun sonucu olarak potansiyel sporcu sayısının fazla olmasına bağlanabilir. Nitekim, en çok madalya kazanan 25 ülkenin madalya sayılarını, (2004 yılında sahip oldukları) nüfuslarına böldüğümüzde, Çin’in her bir milyon kişi başına 0,05 madalya ile yetinmiş olduğunu, ve bu 25 ülkenin dahil edildiği sıralamanın en sonunda yeraldığını görüyoruz. Toplam madalya sıralamasında 3. sırada yeralan ve nüfus faktörü gözönüne alındığında 22 basamak birden düşen Çin’in kaderini, 18 basamak (1. sıradan 19. sıraya) düşen A.B.D. (0,35) ve 14 basamak (6. sıradan 20. sıraya) düşen Japonya (0,29) da paylaşıyorlar. Çin’in hemen üzerinde ise sırasıyla (bir milyon kişi başına 0,06 madalya ile) Brezilya, Tayland (0,13) ve Türkiye (0,14) yeralıyorlar. Bu sıralamada ilk 3 sırayı ise Avustralya (2,44), Küba (2,39) ve Macaristan (1,68) alıyorlar. Altın madalya sıralamasında ilk 25 ülke içinde yeralmayan, ancak toplam madalya sıralamasında ilk 25 ülke arasında yer bulan Bulgaristan (1,54), Beyaz Rusya (1,53) ve Danimarka (1,48) ise sırasıyla 4., 5. ve 6. sıralarda yeralıyorlar. Tam 19 basamak yükselen Danimarka, 16 basamak yükselen Bulgaristan ve 13 basamak yükselen Beyaz Rusya, bu yeni sıralama ile en büyük sıçramayı yapan ülkeler olarak da göze çarpıyorlar. Aynı değerlendirme ‘altın madalya sayısının ülke nüfusuna bölümü’ şeklinde yapıldığında ise son sırada bir milyon kişi başına 0,02 altın madalya ile Brezilya yeralırken, aynı orana sahip Çin 24. sırada yer buluyor. Bu ülkelerin hemen üstünde yine Türkiye (0,04) ve Tayland (0,05) bulunuyorlar. Bu değerlendirme sonucunda, ilk 3 sırada ise Norveç (1,09), Avustralya (0,85) ve Küba (0,80) yeralıyorlar. Bu ülkeleri bir önceki değerlendirmede 3. sırada yeralan Macaristan (0,79) takip ediyor. Bu sıralamada en büyük sıçramayı ise 19 basamak (24. sıradan 5. sıraya) yükselen Yeni Zelanda (0,73) yapıyor. Bu arada, Norveç’in sadece ‘altın madalya’ sıralamasında ilk 25 ülke arasında yeraldığını, toplam madalya sıralamasında ise ancak 32. sırada olduğunu (ve bu sebeple bir önceki değerlendirmeye dahil edilmediğini) hatırlatalım. Nüfusa dayalı değerlendirmelerde son sıralara düşmüş olsa da, Çin’in başarısı küçümsenmemeli. Zira, yine 1 milyarın üzerinde nüfusa (ve Çin’in sahip olduğu nüfusun %84’üne) sahip olan Hindistan, Olimpiyat Oyunları’nı sadece 1 (gümüş) madalya ile kapadı. EKONOMİK ETKENLER Şüphesiz bir ülkenin ekonomik gücü, o ülkeyi temsil eden sporculara da yansıyor. Altyapı yatırımları, tesisleşme ve sporcu eğitimi gibi sporcunun başarısını dolaylı yoldan etkileyen birçok faktör, büyük oranda paranın gücü ile gerçekleşiyor. Nitekim, madalya sıralamasında ilk 10 içinde yeralan ülkelerden 7’sinin ‘satın alma gücü paritesi ile düzenlenmiş milli geliri’ (ki bu parametre, sözkonusu ülkede 1 Amerikan Doları’nın satın alma gücü ile 1 Amerikan Doları’nın A.B.D. ekonomisindeki satın alma gücü karşılaştırılarak hesaplanıyor) 25.000 Amerikan Doları’nın üzerinde yeralıyor. Türkiye, toplam madalya sıralamasında ilk 25 sırada yeralan ülkeler içinde ekonomisi en zayıf 5 ülkeden biri olarak dikkat çekiyor. Satın alma gücü paritesi ile düzenlenmiş milli geliri 6 bin 300 Amerikan Doları olan Türkiye, Çin (4 bin 520), Ukrayna (4 bin 800), Küba (5 bin 260) ve Beyaz Rusya (5 bin 500) ile birlikte bu ‘düşük gelirliler’ grubunda yeralıyor. Bir önceki başlıkta bahsettiğimiz tabloları, ülkelerin ekonomik verileri ile oluşturduğumuzda, ibre bu kez ekonomisi zayıf ülkelerin lehine dönüyor. Madalya sıralamasında ilk 25 sırada yeralan ülkelerin toplam madalya sayılarını, satın alma gücü pariteleri ile düzenlenmiş milli gelirleri’ne böldüğümüzde ilk sırada her 1000 Amerikan Doları gelir’e 13,94 madalya ile Çin ilk sırada yeralıyor. Bu yeni sıralamada Çin’i, sırasıyla Rusya (11,39), Küba (5,13) ve Ukrayna (4,79) takip ediyorlar. Ancak, en büyük sıçramayı 11 basamak (18. sıradan 7. sıraya) yükselen Beyaz Rusya (2,73) ile 10 basamak (22. sıradan 12. sıraya) yükselen Türkiye (1,59) yapıyorlar. En büyük düşüş ise 10’ar basamak düşen Hollanda (0,78) ve Fransa’da (1,22) gözleniyor. Sıralamanın son iki sırasında ise Kanada (0,41) ve Danimarka (0,26) yeralıyorlar. Aynı değerlendirme ‘altın madalya sayıları’ gözönünde bulundurularak yapıldığında, Çin (7,08) ve Rusya (3,34) yine ilk iki sırada yeralıyorlar. Bu ülkeleri Ukrayna (1,88) ve Küba (1,71) takip ediyorlar. Türkiye, bu sıralamada da en büyük sıçramayı yapan ülkeler arasında yeralıyor: altın madalya sıralaması ile karşılaştırıldığında 9 basamak (22. sıradan 13. sıraya) yükselen Türkiye’den (0,48) daha büyük bir çıkış yakalayan tek ülkenin 11 basamak (25. sıradan 14. sıraya) yükselen Tayland (0,44) olduğu görülüyor. Altın madalya sayısının ülke nüfusuna bölünmesi ile oluşturulan tabloda ilk sırada yeralan Norveç ise, (her 1000 Amerikan Doları gelir’e 0,14 altın madalya ile) bu sıralamanın ancak 24. sırasında yer bulabiliyor. Altın madalya sıralaması ile karşılaştırıldığında 8 basamak (16. sıradan 24. sıraya) düşen Norveç, (7. sıradan 15. sıraya düşen) Fransa (0,41) ve (8. sıradan 16. sıraya düşen) İtalya (0,38) ile birlikte, en büyük düşüşü yaşayan ülke aynı zamanda. Tablonun son sırasında ise ekonomisi güçlü bir başka ülke Kanada (0,10) var. SÖZÜN ÖZÜ Süper güç A.B.D., yakın geçmişte bu sıfat ile anılmış Rusya ve gelecekte bu güç arenasında boy göstermesi muhtemel olan Çin, 2004 Olimpiyat Oyunları’nda dağıtılan madalyaların yüzde 28’ini topladılar. Dahası, madalya sıralamasında ilk 5 sıra son iki Olimpiyat Oyunları’nda değişmedi ve ilk 10 sırada yeralan ülkeler, bu sene aralarına sadece Japonya’yı aldılar. Sidney’de elde ettiği dereceyi koruyamayarak, ilk 10 sırada tutunamayan ülke ise -ekonomisi Japonya’dan kat kat küçük olan- Küba oldu. Madalya dağılımındaki bu eğilim, kararlı bir ekonomisi ve spor politikası olmayan ülkelerin spor dünyasından yavaş yavaş ayıklanıyor olduğunun işaretleri gibi geliyor bana. Siz ne dersiniz? Not: Toplam madalya ve altın madalya tablolarında ilk 25 sırada yeralan ülkelere ait sosyo-ekonomik veriler Birleşmiş Milletler Nüfus ve İstatistik Bölümü’nün çalışmalarından alınmıştır. Sözkonusu çalışmanın en son güncellenen nüfus verileri 2004 yılına, satın alma gücü paritesi verileri ise 2002 yılına aittir.

NTVMSNBC 'ye iyi erisim için
• Microsoft Internet Explorer
• Windows Media Player kullanın