Bütçenin satır araları

Güncelleme: 13:38 TS 12 Eyl., 2000

Konsolide bütçede Temmuz ayında da önceki aylarda olduğu gibi beklentiler doğrultusunda ve olumlu gelişmeler yaşandı. Programın mali hedeflerine ulaşılmada herhangi bir sorunla karşılaşılmayacağı neredeyse kesin.

Yarkın Cebeci


21 Ağustos— Son dönemde Türkiye ekonomisinin en önemli kazanımlarından biri, hiç kuşkusuz, kamu hesaplarındaki şeffaflığın artması. Özellikle konsolide bütçe performansı artık çok kısa bir süre içinde ve ayrıntılı bir biçimde kamuoyuna duyuruluyor.

			Ayın ilk iki üç günü içinde Hazine Müsteşarlığı önceki ayın bütçe rakamlarını nakit bazında açıklarken, ayın ortasında da ayrıntılı rakamlar Maliye Bakanlığı tarafından açıklanıyor. Bütçe verilerinin bu kadar kısa süre içinde ve son derece ayrıntılı bir biçimde açıklanıyor olması, bu verilere maliye politikalarının sonuçlarını gösterme işlevinin yanında ekonominin diğer alanlarındaki gelişmeler konusunda bir öncü gösterge olma işlevini de yüklüyor. BAŞARILI PERFORMANS Geçtiğimiz hafta içinde açıklanan Temmuz ayı rakamlarını bu bakış açısından incelemeye çalışacağım. Öncelikle olaya maliye politikaları açısından bakarsak, konsolide bütçedeki başarılı performansın hız kaybederek de olsa devam ettiğini görüyoruz. Temmuz ayında elde edilen 300 trilyonluk fazlayla beraber yılın ilk yedi ayındaki toplam birincil fazla 5,2 katrilyon liraya, yani yaklaşık 8,8 milyar dolara ulaştı ki bu rakam son yılların açık ara en yüksek rakamı. 1995-1999 döneminde yılın ilk yedi aylık döneminde elde edilen ortalama birincil fazla 3,6 milyar dolar kadar, yani bu yılın performansının yaklaşık yüzde 40’ı. CANLANMANIN ETKİSİ Bütçe performansındaki bu başarının arkasında temel olarak vergi gelirlerinde elde edilen hızlı artış var. Yılın ilk yedi aylık döneminde vergi gelirlerinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 103 oranında bir artış sağlanmış durumda. Vergi gelirlerindeki bu artışın nedenlerinden biri, özel işlem vergisi, özel işlem vergisi, ek gelir ve kurumlar vergisi gibi bir defaya özgü vergiler hiç kuşkusuz. Ancak, bu vergiler hesaba katılmadığı takdirde bile vergi gelirlerinde yüzde 72 oranında ciddi bir artış var. Ekonominin canlanmaya başlaması ile birlikte dolaylı vergi gelirlerinde kaydedilen hızlı artış ve tahsilat tahakkuk oranındaki iyileşme toplam vergi gelirlerindeki artışın başlıca nedenleri. PERSONEL HARCAMALARI YAVAŞLADI Vergi gelirlerinde bu artış yaşanırken, harcamalarda da disiplin elden bırakılmamış yılın ilk yedi aylık döneminde. Bu dönemde, faiz dışı harcamalardaki geçen yıla göre artış sadece yüzde 50 ve ortalama enflasyon hesaba katıldığında yüzde 7 oranında bir reel daralma var. Sosyal güvenlik reformunun ilk olumlu etkilerinin görülmesiyle sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferlerdeki reel düşüş ve kamu maaşlarının belirlenmesinde geçmiş değil beklenen enflasyonun baz olarak seçilmesi sonucu personel harcamalarındaki yavaşlama, toplam faiz dışı harcamaları sınırlayan temel faktörler. FAİZ VERGİSİ TAHSİLATI DÜŞÜK Yazımın başında da söylediğim gibi, Temmuz ayında, faiz dışı bütçe fazlasında önceki aylara göre bir düşüş de var. Bu yavaşlamanın göze çarpan üç temel nedeni var: ikinci yarıyıl zammının personel harcamalarını artırması, deprem bölgesinde inşaat faaliyetlerinin başlamasıyla yatırım harcamalarının artması ve itfanın az olması dolayısıyla faiz vergisi tahsilatının düşük kalması. Son olarak, bütçe verilerinin yine yazının başında belirtilen öncü gösterge rolüne bakalım. Bu bağlamda ilk veri, dahilde alınan KDV tahsilatı. Bu kalemde Temmuz ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 116 oranında bir artış var ki bu ekonomik aktivitenin ve iç talebin hala yüksek bir düzeyde olduğunu gösteriyor. Taşıt alım vergisinde de yüzde 123 oranında bir yıllık artış söz konusu. Bu rakam Mayıs’ta yüzde 154, Haziran’da yüzde 138 idi, yani bir yavaşlama var, ama çok da ciddi bir yavaşlama görülmüyor henüz. İTHALATTAKİ PATLAMA Ekonomik aktivite konusunda önemli göstergelerden biri de akaryakıt tüketim vergisi tahsilatı. Bu kalemdeki yıllık artış yüzde 47. Bu oranın Mayıs’ta yüzde 78, Haziran’da yüzde 92 olduğu düşünülürse çok ciddi bir yavaşlama var. Ancak bu vergide, maktu sisteme geçilmiş olması ve vergi miktarının son aylarda fazla değiştirilmemesi, bu rakama bakarak analiz yapmayı güçleştiriyor. Son bir önemli veri de ithalde alınan KDV. Bu vergide de yıllık yüzde 133 oranında bir artış var ki bu da ithalattaki hızlı artışın devam ettiğini gösteriyor. BEKLENTİLER DOĞRULTUSUNDA Toparlamak gerekirse, konsolide bütçede Temmuz ayında da önceki aylarda olduğu gibi beklentiler doğrultusunda ve olumlu gelişmeler yaşandı. Programın mali hedeflerine ulaşılmada herhangi bir sorunla karşılaşılmayacağı neredeyse kesin. Ancak, iç talep genişlemesinin ve ithalatın hız kesmeden devam ediyor olması dolayısıyla, dış ticaret ve ödemeler dengesi verileri açıklandığında piyasaların tedirginliği artabilir.



		Emine Uşaklıgil Atilla Yeşilada Celal Pir Bayram Başaran Oğuz Büktel Mahmut Kaya Murat Yeşildere Yarkın Cebeci

	NTVMSNBC KULLANICILARININ TOP 10'u

	Bu haberi diğer okuyucularımıza tavsiye eder misiniz? hayır 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 kesinlikle

NTVMSNBC 'ye iyi erisim için
• Microsoft Internet Explorer
• Windows Media Player kullanın