| | | | Yüzyılın genelinde Afrika’nın en gelişmiş ekonomilerinden birine sahip olan Liberya, Taylor’ın iktidar için başlattığı içsavaş ile son on yıldır eknomik ve siyasi iktikrarsızlığa gömüldü.
LİBERYA’YI ESKİ AMERİKAN KÖLELERİ KURMUŞTU
Liberya, ‘American Colonial Society’ (Amerikan Sömürge Cemiyeti) tarafından köleliğin kalkmasından sonra siyahlara yurt bulmak için kurulmuştu.
|
|
|
| | 
İlk azad köle kafilesi Liberya’ya 1822’de vardı. Ülkenin resmi olarak kurulduğu 1847 yılına dek ise 20 bin eski Amerikan kölesi Liberya’ya yerleşti; bunların 6 bin kadarı Amerikan ve İngiliz gemilerinde çalışan miçolardı. Ülkeye göç eden eski Amerikan kölelerinin 1869’da kurduğu ‘True Whig Party’ (Gerçek Özgürlükler Partisi) Sahra’nın güneyindeki ilk politik parti olarak tarihe geçti.
AMERİKAN GÖÇMENLERİ GÜCÜ KAYBETTİ
Devletin kuruluşundan bu yana Amerikan kökenliler ile bölgenin yerel halkı arasında etnik ve sınıf çatışması varolmuştur. Yerli halk işçi ya da köylü sınıfını oluşturken, Amerikan kökenliler ise İngilizce ve Fransızca bilmeleri sayesinde Liberya’nın kurulduğu ilk günden itibaren dış ülkeler ve şirketlerle ilişki kurdular. Bu sayede daha çok devlet bürokrasisi ve burjuvaziye mensup eski kölelerin kurduğu ‘True Whig Party’ 1980’deki darbeye kadar iktidarını devam ettirmiştir.
|
|
| Liberia'nın bu yüzyıldaki en önemli başkanı William Tubman
| | 
Ülkeyi aralıksız 27 yıl boyunca yöneten Whig Partisinden, kendisi de eski bir kölenin oğlu olan William Tubman’ın (1895-1971) “Birleşme Siyaseti” sayesinde iki etnik kitle arasındaki gerilim bir nebze dindi. Tubman bu program kapsamında, yerli halka seçme ve seçilme hakkı verdi ve kabilelere Meclise girme hakkı tanıdı.
AFRİKA’NIN EN LİBERAL EKONOMİSİ
“Açık kapı siyaseti” programı kapsamında Tubman ülke doğal kaynaklarını yabancı şirketlerin yatırımlarına açtı. Buna göre Amerikan Firestone firması Liberya’yı bir kauçuk fabrikasına dönüştürdü. Liberya, liman kira giderlerini diğer ülkelere göre düşük tuttuğundan, tümü yabancı armatörlere ait de olsa dünyanın en büyük ticaret filolarından birine sahip. 20. yüzyılın ikinci yarısında İsveç ve Amerikan firmalarının ülkenin kuzeyindeki geniş demir cevheri yataklarına girerek yerel halk ile iş birliği yapması sonucunda kuzeyde yaşayan yerel kabile şefleri ve toprak ağaları demir madenlerinden büyük servetler elde ettiler.
Gerek yerek halkın seçme ve seçilme hakkı elde etmesi ve gerekse bu kabile şeflerinin dış yatırımlar sayesinde gelişmesi sonucunda, yüz yıldan fazladır ülke burjuvazisini elinde tutan Amerikan kökenlilerin sosyo-ekonomik statüleri geriledi. Ülkede filizlenen yeni zengin sınıfı ortaya çıkan politik vakumu doldurdu.
TAYLOR’IN İKTİDARI ELE GEÇİRİŞİ
1980’da yerlilerin ve toprak ağalarının desteklediği National Patriotic Front (Ulusal Milliyetçi Cephe) örgütünden Başçavuş Doe’nin 1980’de Başkan Tolbert’i devirmesiyle yeni bir döneme girildi. Darbeyi 8 yıl süren içsavaş takip etti. Liberya’da yatırımları bulunan Batılı şirketlerin de araya girmesiyle 1986 yılında yapılan yeni anayasayı beğenmeyen yeni zengin kabile şefleri şimdiki Devlet Başkanı Charles Taylor’ın etrafında birleşti ve Doe bir suikast sonucu 1990’da öldürüldü.
1989 yılında Libya destekli gerillalar ve yeni zengin kabile şeflerinin desteğini alan Taylor, komşu Fildişi Cumhuriyeti’nden başlattığı silahlı oluşumla Liberya’ya girdi. Başkent Monrovia’da başlattığı ayaklanma iç savaşa dönüşmeden Nijerya ve Sierra Leone güçlerinin Liberya’ya müdahalesiyle durduruldu. Ancak 1991’de Taylor, Monrovia’da gücü elegeçirdi ve kendisine karşı asker kullanan Sierra Leone’ye özel işgal timi gönderdi.
|
|
|
|
Başkent Monrovia'da bir duvar yazısı: "Savaşların bile bir sınırı vardır."
| | 
Kendisi de bir Sierra Leoneli olan Foday Sankoh liderliğinde kurulan Devrim Birlik Cephesi Sierra Leone Hükümetine karşı isyan başlattı ve bu isyan ülkede bir etnik soykırıma dönüştü. Bu soykırım esnasında 200 bin’den fazla sivil hayatını kaybederken, Taylor’ın ele geçirdiği Sierra Leone’nin elmas kaynaklarından büyük bir servet edindiği biliniyor. Taylor bu soykırımdan dolayı BM İnsan Hakları Mahkemesi’nce savaş suçlusu ilan edildi. Taylor benzer şekilde Fildişi Sahilleri Cumhuriyeti’nde de darbe girişimlerini destekleyerek bu ülkeyi de karıştırdı.
KOMŞU ÜLKELER TAYLOR’A KARŞI BİRLEŞTİ
Charles Taylor 1997’de şaibeli bir seçimle iş başına geldi. 2000 yılında Taylor güçleri kuzeyde gelişen isyan güçlerine karşı harekete geçti. Bu harekat kapsamında kuzey komşusu Gine’yi isyancılara destek verdiği gerekçesiyle işgal etti. Bu gelişmelerin sonunda iki komşu ülke, Sierra Leone ve Gine Liberya’daki isyancı ordu LURD’a (Liberians United for Reconciliation and Democracy) silah yardımına başladılar. 2001 yılında BM’nin Liberya’ya koyduğu ambargo uyarınca silah satın alımı ve elmas ihracaatı yasaklandı. Uluslararası arenada köşeye sıkışan Başkan Taylor buna karşılık hükümet aleyhtarı örgütlere karşı giriştiği insan hakları ihlali ve askeri sertliğin dozunu artırdı. Bunun üzerine 200 binden fazla Liberyalı komşu ülkeler Sierra Leone, Gine ve Fildişi Sahili Cumhuriyeti’ne akın etmişti.
Liberya’daki isyan hareketi kuzeyde bulunan LURD tarafından yürütülüyor.
| |
| |
İsrail hücum botu Gazze kıyısını vurdu
