| | | | Buna göre Mayıs ayında ihracat yüzde 2,2 oranında gerilerken, ithalat yüzde 36,3 oranında arttı ve bunun sonucu olarak dış ticaret açığındaki artış yüzde 109’u buldu. Öncelikle kısaca ihracat verilerine baktığımızda Mayıs ayındaki bu düşüş ilk bakışta hem moral bozucu hem de TİM verileriyle çelişiyor. Ancak ihracat verilerini düzenli olarak izleyenler, bu verilerde ilk açıklamayı izleyen aylarda önemli revizyonlar yapıldığını bilirler. Bunun son örneği Nisan ayı ihracat rakamlarının bir ay sonra yüzde 7,3 oranında yukarı revize edilmesi. Dolayısıyla, ihracattaki gidişin Mayıs verilerinin işaret ettiği gibi kötü olmadığını söyleyebiliriz.
Olayın asıl spekülasyona yol açan yönü ithalattaki gelişmeler. Hatırlanacağı gibi, ithalat yılın ilk dört ayında da yüzde 30-40 düzeyinde artışlar yaşamıştı. Bu artışın kökeninde ise temel olarak ekonomik aktivitenin artması ve stok maliyetlerinin düşmesi gibi nedenlerle hammadde ve yarı mamul madde ithalatındaki artış olagelmişti. Sermaye malı ve tüketim malı ithalatındaki artışlar görece düşük kalmıştı.
Böyle bir gelişme, uzun bir daralma sürecinden çıkmış ve ekonomisindeki yapısal sorunlarının çözümü yolunda attığı adımlarla yeni ve sağlıklı bir büyüme dönemine girmekte olduğunun işaretlerini veren bir ekonomi için son derece normal bir gelişme olarak nitelendirilmişti bu satırların yazarı tarafından.
HIZLI ARTIŞ TÜKETİM MALI İTHALATINDA
Mayıs ayı rakamlarının farklı yönü ise bu defa en hızlı artışın tüketim malı ithalatında görülmesi. Bu mal grubundaki ithalat artışının yüzde 80’i bulması bir yandan piyasalarda tedirginliği artırırken, bir yandan da hükümet yetkililerini lüks tüketim ve özellikle lüks otomobil ithalatında yeni önlem arayışına itti. Bu önlemleri tartışmadan önce ithalattaki artışın ne ölçüde kaygı verici olduğu konusunda biraz durmakta yarar var.
Öncelikle ithalat artışının yüzde 30-40 gibi yüksek bir orana ulaşmış olmasının en temel nedenlerinden biri karşılaştırma yapılan dönem olan 1999 yılının ilk aylarının ekonominin hızla daralmaya başladığı ve bunun sonucu ithalatın da hızla gerilediği bir dönem olması. Gerçekten de yılın ilk beş ayındaki ithalat tutarını 1999 yılının değil de 1998 yılının aynı dönemiyle karşılaştırdığımızda artış oranı yüzde 38’den yüzde 6’ya geriliyor.
PETROLDEN YANA OLUMSUZ GELİŞME
İthalattaki artışın bir diğer nedeni de petrol ve petrol ürünleri ithalatındaki olumsuz gelişmeler. Burada bir yandan dünya petrol fiyatlarındaki hızlı artış, diğer yandan da Tüpraş’ın tam kapasite ile çalışamaması nedeniyle ülkenin ham petrol yerine daha pahalı olan işlenmiş petrol ürünleri ithalatına yönelmek zorunda kalması toplam ithalat artışına önemli ölçüde katkıda bulundu. Öyle ki, yılın ilk beş ayında geçen yılın aynı dönemine göre ithalattaki toplam artış 5,06 milyar dolar iken, bu artışın 2,15 milyar doları, yani yüzde 43’ü petrol ve petrol ürünleri ithalatındaki artıştan kaynaklandı.
İthalat artışının bir önemli nedeni de kara taşıtları ithalatında yaşanan artış. Bu kategoride, yılın ilk beş ayında geçen yılın aynı dönemine göre 731 milyon dolar daha fazla ithalat yapılmış ki bu da toplam ithalat artışının yüzde 15’ine karşılık geliyor. İşte bu gelişme hükümeti özellikle motor hacmi belli bir rakamın üzerinde olan dolayısıyla lüks tüketim olarak adlandırılabilecek araçların ithalatı konusunda arayışlara itmiş durumda.
LÜKS SINIF OTO İTHALİ SADECE YÜZDE 7
Ancak bu arayışlardaki yaklaşım ve yöntem kafalarda bazı soru işaretleri yaratmıyor değil. Örneğin, yılın ilk altı ayına ilişkin Otomotiv Sanayicileri Derneği rakamlarına baktığımızda. Geçen yılın ilk yarısında 51,954 adet otomobil ithal edilirken bu yıl bu rakamın 106,757’ye yükseldiğini görüyoruz. Ancak bu artış yaygın kanının aksine daha çok orta sınıfa hitap eden otomobillerdeki artıştan kaynaklanmış. Toplam 106,757 ithal otomobilin sadece 6,081’i yani yaklaşık yüzde 7’si lüks sınıfına girebilecek markalardan oluşuyor.
Yöntem konusundaki tedirginliğimin kaynağı ise bu önlemlerin önceden açıklanması, neredeyse davul zurnayla geliyor olması. Bunun kısa vadede lüks otomobil ithalatında bir patlamaya yol açması kaçınılmaz. Siz bu tür önlemlerin geleceğini biliyor olsanız, önlem gelmeden alım yapmak istemez misiniz? | |
Emine Uşaklıgil
