Asya ekonomileri SARSılıyor

Jarred Diamond, “Silahlar, Mikroplar ve Çelik” isimli kitabında mikropların tarih boyunca birçok uygarlığın yıkılmasına yol açtığını söylüyor. SARS, tüm dünyaya sıçrarsa tabii ki uygarlıkları yıkmayacak, ama küresel ekonomiye büyük darbe vuracak.

Altay Atlı
NTV-MSNBC


9 Nisan— Çin’in Guangdong eyaletinin başkenti Guangzhou’da yaşayan ve bir uluslararası nakliyat şirketinde görev yapan genç bir Endonezyalı arkadaşım var. Yüksek lisans eğitimi sırasında beraber proje hazırladığımız bu arkadaşım ile sürekli yazışıyoruz. Son e-maillerimizde konu hep aynı: SARS hastalığı...

			Guangdong eyaleti, SARS’ın ilk çıktığı yer. Ancak arkadaşım diyor ki: “Burada kimse hiçbirşeyin farkında değil. Ne bir önlem alınıyor, ne de insanlara bu hastalık anlatılıyor. Çin hükümeti bir çok şeyi gizli tutuyor. Ben de bol vitamin almak ve spor yapmaktan başka bir şey yapamıyorum.” SARS hastalığı ülkemizde de son günlerde gündeme gelmeye başladı. Yetkililer “Mecbur kalmadıkça Çin’e gitmeyin” mesaji veriyorlar. Bütün dünyada durum aynı. Gazetelerin sayfalarını maskeli Hong Kongluların resimleri süslüyor. Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) açıkladığı rakamlara göre 1 Kasım 2002 ile 5 Nisan 2003 arasındaki dönemde en fazla SARS vakası 49’u ölümle sonuçlanan 1220 vaka ile Çin Halk Cumhuriyeti’nde görüldü. Hong Kong’da 20’si ölümlü 800 vaka, Singapur’da 6’sı ölümlü 101 vaka, Vietnam’da ise 4’ü ölümlü 59 vaka görüldü. Tüm dünya genelinde ise toplam 2416 SRS vakası tespit edildi, hayatını kaybedenlerin sayısı ise 89. Bu rakamları www.who.int/csr/sarscountry sitesinden güncel olarak takip etmek mümkün. SORU İŞARETLERİ VAR SARS hastalığının sebebi, yayılması ve tedavisi hakkında hala birçok soru işareti var. Bu yazıda amacımız tıbbi detaylara girmek değil. Olayı ekonomik boyutu açısından incelemek ve önce Asya ekonomilerine sonra da küresel ekonomiye etkisini analiz etmek gerekli diye düşünüyoruz. Bunu da üç bölümde yapacağız: SARS’ın ekonomiye doğrudan etkileri, dolaylı yoldan etkileri ve Türkiye’yi ilgilendiren boyutları. TURİZM SEKTÖRÜ ETKİLENDİ SARS’ın doğrudan etkileri öncelikle turizm sektörüne ve genel olarak işgücüne olacak. Uzakdoğu’ya seyahat rezervasyonları SARS hastalığı ortaya çıktıktan sonra iyice azalmaya başladı. Hali hazırda Irak’taki savaş ve Bali’deki terör olayı nedeniyle sıkıntıya girmiş olan turizm endüstrisi, şimdi bir de SARS ile uğraşıyor. SARS tüm dünyada etkisini göstermeye başlamışsa da (ABD’de 115, Kanada’da 74 vaka tespit edildi) hastalığın kaynağının Asya olması nedeniyle Uzakdoğu’ya yapılan seyahatlerin iyice azalması bekleniyor. Şu anda analistler tarafından yapılan tahminler, bölgeye turizm amaçlı yapılacak olan seyahatlerin yüzde 25 oranında azalacağı ve bunun da gelirlerde 85 milyon dolarlık bir azalmaya yol açacağı şeklinde. HAVAYOLLARI DA ZORDA Uzakdoğu’ya uçak yolculukları hızla azalıyor. Malaysian Airlines, Cathay Pacific, Singapore Airlines, Qantas, Eva Airlines, China Airlines, Thai Airways ve China Southern Airlines gibi şirketler uçuş yaptıkları hatların sayılarını azalttılar ve yolcu sayısında büyük düşüşler yaşıyorlar. BİR KERE İMAJ BOZULDU SARS hastalığı tamamen temizlense bile Uzakdoğu’da turizm ve seyahat endüstrilerinin imaj sorunu nedeniyle kolay kolay toparlanamayacağını tahmin etmek mümkün. Pasifik Asya Turizm Örgütü (PATA) yayınladığı mesajlarda hastalığın yoğun olduğu yerlerin belli olduğunu ve dolayısıyla tüm Uzakdoğu ile ilgili genelleme yapılmaması gerektiğini anlatmaya çalışıyorlar. Çin, SARS’tan once 2003 yılı için 67 milyar dolarlık turizm geliri bekliyordu. Şimdi bu rakamın önemli ölçüde düşeceği kesin olarak görülüyor. Hong Kong ve Singapur ekonomileri de büyük ölçüde turizme bağımlı. Singapur, yılda 7.1 milyar dolar turizm geliri ve 3.6 milyar dolar turizm yatırımına sahip. Hong Kong’da ise 13 milyar dolarlık turizm geliri ve 6 milyar dolarlık turizm yatırımı var. Bu rakamların hepsi bu sene düşecek. İnsanlar rezervasyonlarını iptal ediyorlar. Riski göze alıp gelenler de uzun süren sağlık kontrollerine tabi tutuluyor, oteller geniş çaplı dezenfektasyondan geçiriliyor. İŞGÜCÜ DE ZAYIFLIYOR SARS, bölgede işgücünü de büyük ölçüde etkiledi. Hastalık henüz kitlesel boyutta insanları etkilemiyor. Ancak alınan önlemler nedeniyle şirketlerin insan gücü zayıflıyor. Bazı çarpıcı örneklerle bu durumu açıklayabiliriz: Singapur’da 1700 kişi karantinaya alınmış durumda. Evlerinden çıkmaları yasak. Çıkarlarsa cezası 5650 dolar. Birçok firma personeli ikiye bölüp vardiya halinde çalıştırıyor. Bu şekilde bir grubun hastalığa yakalanması durumunda ikinci grup devreye girebiliyor. Özellikle küçük ölçekli turizm firmaları ayakta kalmakta zorlanıyor. İşten çıkarılmalar artıyor. Çin’in turizm sektöründe yaşanacak olan daralmanın 3-4 milyon kişinin daha işsizler ordusuna katılmasına yol açacağı tahmin ediliyor. Hong Kong’ta hastalığa yakalanmış kişılerle aynı ofiste çalışanlara süresiz izin veriliyor. FUARLAR, ZİRVELER ERTELENDİ Bir de SARS’ın ekonomiye dolaylı yoldan olan etkileri var. Geçtiğimiz günlerde Şangay’da yapılan Çin İhraç Ürünleri Fuarı, son yıllardaki en az katılımla gerçekleştirildi. Dünya Ekonomik Forumu’nun duzenlediği ve büyük yabancı yatırımcıların bir araya geleceği “China Business Summit” ertelendi. Intel şirketi, Taipei ve Pekin’de yapacağı teknoloji konferanslarını erteledi. İsviçre’de yapılacak olan Uluslararası Saat ve Mücehver Fuarı’na Uzakdoğu’dan yapılacak olan katılımlar iptal edildiği için 650 standın 400’ü boş kaldı. Hepsinden de önemlisi, girişimciler artık Uzakdoğu’ya giderken iki kere düşünüyor. İsviçre örneğinde görüldüğü gibi Uzakdoğulu girişimciler de Batı’ya gitmekte sorlanıyorlar. Kısacası Asya’da iş dünyası kan ağlıyor. 100’Ü BİLE BULMADI AMA... Şu ana kadar SARS’dan ölüm olayı 5 ayda 100’ü bile bulmadı. Düşünsenize Türkiye’de bu rakamı sadece birkaç günde trafik canavarına kurban veriyoruz da kimsenin ruhu duymuyor. ABD’de grip yüzünden yılda 36 bin kişi hayatını kaybediyor da bunu istatistikçilerden başka kimse bilmiyor bile. Peki o zaman bütün bu panik niye? Bu tamamen bir güven, daha doğrusu güvensizlik meselesi. Temmuz 1997’de Tayland’da yapılan bir devalüasyon, nasıl önce tüm Asya’yı, sonra da bütün dünyadaki gelişmekte olan ekonomileri mali krize sürüklediyse, SARS hastalığı da benzer bir domino etkisi ile küresel ekonomileri etkileyecektir. Histeri arttıkça seyahatler daha da iptal edilecek, iş sözleşmeleri imzalanmayacak, fuarlar asgari katılımla yapılacaktır. Tanınmış Amerikalı iktisatçı Paul Krugman, 4 Nisan’da The New York Times’da yayınlanan bir makalesinde sorunu çok güzel özetliyor: ”(Bilişım teknolojileri dünyasının atölyesi haline gelen Guangdong’da) virus halihazırda üretimi yavaşlatmaktadır. Bunun sebebi işçilerin hastalanmış olması değil Tayvanlı müdür ve mühendislerin fabrikaya gelmeye korkmalarıdır. Bu durumun bir sonucu olarak bölgede yatırımların artırılması süreci daha başlamadan bitebilir.” EKONOMİLER ZAYIFLAYACAK Kısaca SARS’ın Asya ekonomileri vereceği zararlarla ilgili tahminleri de özetleyelim. Hastalığın etkilemekte olduğu ülkelerde büyüme tahminleri revize ediliyor. (Bu tahminler BNP Paribas Peregrine’den alınmıştır.) Çin Halk Cumhuriyeti’nde yüzde 7.4’ten yüzde 6.4-7.2 arasına Güney Kore’de yüzde 5.1’de yüzde 4’e Singapur’da yüzde 4’ten yüzde 2.5’e Hong Kong’da yüzde 1.5’ten yüzde 0.9’a Malezya’da yüzde 4.7’den yüzde 4’e Tayland’da yüzde 4’ten yüzde 3.5’a Tayvan’da yüzde 2.8’den yüzde 2.3’e Filipinler’de yüzde 3.5’ten yüzde 3’e TÜRKİYE’DE SARS’A RASTLANMADI Türkiye’de henüz SARS vakasına rastlanmadı. Olaya ekonomik perspektiften bakarsak SARS hastalığını Türkiye için olumlu bir şekilde değerlendirmek mümkün olabilir. Konfeksiyon ve tekstil alanında rakibimiz olan Çin Halk Cumhuriyeti’nin SARS nedeniyle aldığı darbe, Türkiye’nin işine yarayabilir ve bu alanlarda daha önce Çin’e gitmiş olan işleri ülkemize çekebiliriz. SARS, Çin’in ihracat gücünü de vuracaktır. En son Şangay’da yapılan fuara katılımın azlığı da buna işarettir. Türk ürünleri birçok alanda Çin mallarının yerini alabilir. Turizm sektörüne bakıldığında da Uzakdoğu gibi büyük bir pazarın hızla dünya turizmindeki payının azalması nedeniyle ortaya çıkacak yeni potansiyelden faydalanabiliriz. Yazının sonunda tekrar Guangzhou’daki Endonezyalı arkadaşa dönelim. Şöyle diyor: “Endonezya’ya dönersem karın tokluğuna çalışacağım. Burada da SARS korkusu var. Bir iş bulup Pekin’e gitmeyi unuyorum.” Zaten durgunlukta olan dünya ekonomisi, Irak Savaşı nedeniyle belirsizliğe girmişti. Şimdi de başımıza SARS çıktı. Jarred Diamond, Türkçe’ye çevrilen “Silahlar, Mikroplar ve Çelik” isimli kitabında mikropların tarih boyunca birçok uygarlığın yıkılmasına yol açtığını söylüyor. SARS, tüm dünyaya sıçrarsa tabii ki uygarlıkları yıkmayacak, ama küresel ekonomiye büyük darbe vuracağı kesin.



		Bankaların kara tahtaları siliniyor • KOBİ’lere 1 milyar dolarlık ‘cansuyu’ • Dolar 5 kuruş eridi, 1,67’ye indi • Markaların korunması tasarısı yasalaştı • Unakıtan: Çok şükür batan banka yok

	NTVMSNBC KULLANICILARININ TOP 10'u

	Bu haberi diğer okuyucularımıza tavsiye eder misiniz? hayır 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 kesinlikle

NTVMSNBC 'ye iyi erisim için
• Microsoft Internet Explorer
• Windows Media Player kullanın