| | | | Fiyat desteği, dünyada en uzun süredir ve en sık kullanılan tarımsal destekleme sistemi. Bu sistemde, merkezi hükümetin belirlediği bir kamu kurumu (bizde hububat fiyatları için Toprak Mahsulleri Ofisi) belirli bir ürünün destekleme alım fiyatını açıklar. Bu fiyat, politik kaygılar nedeniyle genellikle ürünün piyasa fiyatının hayli üzerindedir.
VERGİ MÜKELLEFİNE AKTARILIR
Kamu kurumu daha sonra ürünü belirli bir kar marjı koyarak piyasaya satar. Böylece, tarımsal desteğin tüm yükü nihai tüketiciye aktarılırken, teorik olarak konsolide bütçe olaydan etkilenmez. Ancak, olay her zaman böyle gerçekleşmez ve kamu kurumu ürün fiyatına istediği marjı koyamaz. Bunun sonucu olarak da tarımsal desteklemenin maliyetinin bir kısmı bütçeye yani vergi mükellefine aktarılır.
Sistemin aksayan yönlerinden biri de genelde satın alınacak ürünün miktarı konusunda bir sınırlama olmaması ya da bu sınırlamalara uyulmaması nedeniyle, ürünü alan kamu kurumunun yüksek bir stok maliyeti ile karşı karşıya kalmasıdır. Olayın dış ticaretle ilgili yönü de oldukça vahim.
Destekleme alım fiyatının piyasa fiyatının oldukça üzerinde olması, ürünün ihracat şansını tamamen ortadan kaldırır. Buna karşılık ithalattaki olası patlama da ithalata getirilen türlü sınırlama ve engellerle durdurulmaya çalışılır.
PİYASA OLUŞMASINA ENGEL
Dolayısıyla, fiyat desteği sadece iç piyasada değil dış piyasada da etkin bir piyasa oluşmasına engel olmuş olur.
Fiyat desteği uygulaması bir dizi probleme neden olurken, doğrudan gelir desteği uygulaması ise piyasa mekanizmasına fazla müdahale etmemesi ve piyasa etkinliğini bozucu etkisi minimum düzeyde olduğu için son yıllarda giderek artan bir popülarite kazanmakta.
Bu sistemde devlet, üreticiye sabit bir ödeme yapmakta, verilen destek yetiştirilen ürünün cinsine ve miktarına bağlı olmadığı için üretici üreteceği ürünün cinsini ve miktarını piyasa koşullarına göre belirlemekte. Böylece ürün fiyatları tamamen piyasa koşulları tarafından belirlendiğinden piyasa etkinliği bozulmamış oluyor.
TÜKETİCİYE YÜK GELMİYOR
Doğrudan destek uygulamasının iki önemli özelliği var. Öncelikle, bu uygulamada verilen destek tamamen bütçeden karşılanmakta olduğu için ürün fiyatlarına bir etkisi olmamakta ve tüketiciye bir yük getirmemekte.
Tüm yükün bütçeye yansıması sonucu, verilen desteğin miktarı rahatça takip edilebilmekte ve bu da şeffaflığı önemli ölçüde artırmakta. İkinci önemli özelliği ise, uygulamanın, tarım sektöründeki gelir dağılımını düzenleme yolunda hükümetlere bazı kolaylıklar sağlıyor olması.
Örneğin, gelir desteği, küçük çiftçiye daha yüksek, büyük çiftçiye daha düşük oranlarda verilebilir. Burada en kritik nokta, desteğin ürünün cinsine ve miktarına göre değişmemesi.
Uygulanan başlıca tarım destekleme politikalarını özetledikten sonra, önümüzdeki hafta Türkiye’deki uygulamaya ve enflasyonla mücadele programı çerçevesinde getirilmeye çalışılan yeniliklere değineceğim. | |
Emine Uşaklıgil
