Home page
Haber Menüsü


Kademeli emeklilik, Anayasa Mahkemesi’nden döner mi?
Çalışanların emekliliği için TBMM Başkanlığı’na sunulan ve Sosyal Güvenlik Sisteminin iptal edilen maddeleri yerine yeni düzenlemeler öngören yasa tasarısı 23 Mayıs 2002 tarihinde aynı gün yürürlük kazanacak şekilde yasalaşmıştır.
Yrd. Doç. Dr. Arzdar Kiracı
25 Mayıs — Bu noktadan sonra dikkat edilmesi gereken husus, bu düzenlemelerin Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edilebilirliği olacaktır.

   
 
NTVMSNBC Reklam  
 

 
       Anayasa Mahkemesi daha önce yeni iş hayatına girenler için, emeklilik yaşı ile ilgili maddeleri kabul ederek, sosyal güvenlik kapsamındaki kadınlar için emeklilik yaşını 58, erkekler için ise 60 olarak sabitlemiştir, fakat yapılmış olan kademelendirme sonucu kadınlarda 52, erkeklere ise 56 yaşına kadar oldukça geniş bir aralık içinde emekli olma zorunluluğu getiren maddeleri makûl, adil ve ölçülü olmadığı gerekçesiyle iptal etmiş. İptal edilen bu kanunun gerekçeleri kısaca özetlenecek olursa; geçişler hassas olmamakta, süreleri aynı diğer koşulları değişik olan kişiler aynı yaş haddine tabi olmakta, ya da tüm koşulları aynı sadece sigortalılık süresi farklı olan kişileri farklı yaş haddine bağlı tutulmaktadır. Gerekçeli kararın bir kısmı şöyledir:
       “Aynı işyerinde aynı tarihte işe başlayan ve 14 yıl birlikte çalışan iki erkek sigortalıdan birisinin 18 yıl öncesine ait bir günlük sigortalılığı olması durumunda 43 yaşında, diğeri ise ancak 56 yaşında emekli olabilecektir. Ya da 20 yıl sürekli çalışmış 7200 gün prim ödemiş bir sigortalı 50 yaşında emekli olabilecek iken, 23 yıl sigortalılık süresi olan ancak 14 yıl çalışmış (5040 gün prim ödemiş) bir sigortalı 41 yaşında emekli olabilecektir.”
       Bu açıklamaya dayanarak oluşturulacak yeni kanun tasarıları mümkün olduğu kadar çok sayıda ve yumuşak kademelendirme içermeli ve yeni kademelendirmelerin birbirine yakın özellikler gösteren insanlar için aynı sonuçlar üretmelidir. En önemlisi sigortalılar için emeklilik yaşları tespit edilirken sigortalılık süresinin esas alınmasının sisteme eşit ya da daha fazla katkıda bulunmuş insanlara haksızlıkla sonuçlanabileceği vurgulanmaktadır. Sigortalılık süreleri az olsa bile prim ödeyerek sosyal güvenlik sistemine finansal olarak daha uzun süreli bir katkıda bulunmuş insanların geç emekli edilmeleri Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edilmemektedir. Kısacası yeni bir kademeli geçiş taslağında geçmiş sigortalılık süresine göre yapılacak öneriler tekrar iptal edilebilecektir.
       Bu bilgiler ışığında yeni kanunlar hakkında takip eden yorumlar yapılabilir.
       
KABUL EDİLEN SON
KADEMELİ EMEKLİLİK YASASI
       Bütün dünyada işletilmekte olan sosyal güvenlik sistemlerinin işleyiş prensibi, çalışanlardan belirli gün sayısınca katkı toplamak ve bu toplanan katkılar belirli bir eşik değerini aşınca, çalışanlara katkıları oranında emekli maaşları ödemektir. Burada bahsi geçen eşik değerleri prim ödeme gün sayısı, sigortalılık süresi ve asgari emeklilik yaşı olabilmektedir. Çalışma Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan her iki kademeli geçiş yasa taslaklarında emeklilik için eşik değerleri sigortalılık süresi olarak tespit edilmiştir, fakat sigortalılık süresi üzerine kurulmuş bir kademeli geçiş takip eden bölümlerdeki gerekçeleri oluşturmaktadır.
       Çalışma Bakanlığının red edilen bir önceki kanunda yer alan maddelerden bir kısmı şöyledir:
       “GEÇİCİ MADDE 81 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte;
       a) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümlere göre yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olanlar ile sigortalılık suresi 18 yıl ve daha fazla olan kadınlar ve sigortalılık süresi 23 yıl ve daha fazla olan erkekler hakkında, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümler uygulanır (emeklilik yaşı kadınlar için 38, erkekler için 43)
       ...
       ı) Sigortalılık süresi 10 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 52 yaşını doldurmaları, sigortalılık suresi 15 yıldan az erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 56 yaşını doldurmaları ve en az 6000 gün, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalan primi ödemiş bulunmaları şartı ile yaşlılık aylığından yararlanabilirler.”
       Anayasa Mahkemesi aşağıda yer alan gerekçe ile yukarıdaki maddelerin makûl, adil ve ölçülü olmadığını şöyle özetlemiştir:
       “Aynı işyerinde aynı tarihte işe başlayan ve 14 yıl birlikte çalışan iki erkek sigortalıdan birisinin 18 yıl öncesine ait bir günlük sigortalılığı olması durumunda 43 yaşında, diğeri ise ancak 56 yaşında emekli olabilecektir ...”
       
       Yeni kabul edilen kademeli geçiş yasasında aşağıdaki hükümler yer almaktadır:
       “Sigortalılık süresi 18 yıldan fazla olan kadınlar 40; 23 yıldan fazla çalışan erkekler ise 44 yaşında emekli olacak.
       ...
       Sigortalılık süresi 12-13 yıl olan kadınlar 46 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 14 yıl-15 yıl 6 ay olan erkekler 50 yaşını doldurmaları ve en az 5375 gün,
       ...
       malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş bulunmaları koşuluyla yaşlılık aylığı alabilecekler.” (Kaynak: NTV Haber Merkezi ve NTVMSNBC)
       Anayasa Mahkemesi sadece yukarıdaki maddelere bakarak bir önceki gerekçeli kararda olduğu gibi şöyle bir yorum yapabilecektir:
        “Aynı işyerinde aynı tarihte işe başlayan ve 14 yıl birlikte çalışan iki erkek sigortalıdan birisinin 18 yıl öncesine ait bir günlük sigortalılığı olması durumunda 44 yaşında, diğeri ise ancak 50 yaşında emekli olabilecektir.”
       Yine Anayasa Mahkemesi eski kanunun aşağıdaki maddelerine bakarak takip eden yorumu yapmışlardı:
       “GEÇİCİ MADDE 81 - Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte;
       a) Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce yürürlükte bulunan hükümlere göre yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olanlar ile sigortalılık suresi 18 yıl ve daha fazla olan kadınlar ve sigortalılık süresi 23 yıl ve daha fazla olan erkekler hakkında, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce yürürlükte bulunan hükümler uygulanır (emeklilik yaşı kadınlar için 38, erkekler için 43)
       ...
       c) Sigortalılık süresi 14 (dahil) yıldan fazla 15 yıldan az olan kadınlar 20 yıllık sigortalılık süresini ve 47 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 19 (dahil) yıldan fazla 20 yıldan az olan erkekler 25 yıllık sigortalılık süresini ve 50 yaşını doldurmaları ve en az 5000 gün,
       ...
       malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalan primi ödemiş bulunmaları şartı ile yaşlılık aylığından yararlanabilirler”
       Anayasa Mahkemesi’nin ret gerekçesi:
       “... 20 yıl sürekli çalışmış 7200 gün prim ödemiş bir sigortalı 50 yaşında emekli olabilecek iken, 23 yıl sigortalılık süresi olan ancak 14 yıl çalışmış (5040 gün prim ödemiş) bir sigortalı 41 yaşında emekli olabilecektir.”
       Bu noktada yapılan vurgu sisteme daha fazla katkı yapmış bir kimse daha geç emekli olmaya zorlanırken sisteme uzun zamandır üye fakat daha az katkı yapmış bir insanın erken emekli edilerek ödüllendirme hatasıdır[1]. Yeni kademeli geçişte bu gerekçeler giderilememiştir ve Anayasa Mahkemesi aşağıdaki yeni maddeleri kullanarak takip eden yorumları yapabilecektir:
       “Sigortalılık süresi 18 yıldan fazla olan kadınlar 40; 23 yıldan fazla çalışan erkekler ise 44 yaşında emekli olacak.
       ...
       Sigortalılık süresi 12-13 yıl olan kadınlar 46 yaşını doldurmaları, sigortalılık süresi 14 yıl-15 yıl 6 ay olan erkekler 50 yaşını doldurmaları ve en az 5375 gün,
       ...
       malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş bulunmaları koşuluyla yaşlılık aylığı alabilecekler.” (Kaynak: NTV Haber Merkezi ve NTVMSNBC)
       Anayasa Mahkemesi’nin tekrar kullanabileceği ret gerekçesi:
       “... 15 yıl sürekli çalışmış 5400 gün prim ödemiş bir sigortalı 50 yaşında emekli olabilecek iken, 23 yıl sigortalılık süresi olan ancak 14 yıl çalışmış (5040 gün prim ödemiş) bir sigortalı 44 yaşında emekli olabilecektir.”
       Yeni yasa Anayasa Mahkemesi tarafından red gerekçesine temel teşkil eden yapıyı devam ettirmektedir. Buna ilaveten sigortalılık süresi üzerine kurulmuş olan herhangi bir sistem aynı gerekçeleri üretmeye devam edecektir. Anayasa Mahkemesinin aradığı kriterler ancak prim ödeme gün sayısı temel alınarak yapılmış olan bir reformla sağlanabilecektir.
       Yapılmış olan akademik çalışmalar[2] göstermektedir ki hiç kademeli bir geçişe gerek kalmadan kabul edilen yasalarla bile sistem uzun vadede kendini dengeleyebilmektedir. Bu maddeler Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edildiği için kademelendirme ile ilgili maddeler uygulanmasa bile bir sorun yaşanmayacaktır.
       Yukarıda yer alan ve prim ödeme gün sayısına göre yapılmış olan reform önerileri Anayasa Mahkemesi’nin daha önce eksik gördüğü aşağıdaki eksik noktaları da tamamlayabilmektedir:
       “Sigortalılık süresi yönünden yapılan kademelendirmeler arasında adil olmayan geçişler yapılmıştır. Sigortalılık süresi bir günlük farkla alt kademeye indirildiğinde yaşlılık aylığına hak kazanabilmek için 2 yıl daha bekleme zorunluluğu doğmaktadır.
       ...
       Sigortalılık süresi kademelendirilirken ikişer yıllık dilimler öngörülmüş olmasına karşın, asgari emeklilik yaşı kademelerinde dilimler bazen 2 yıl, bazen de l yıl farklılık göstermektedir.
       ...
       Bu haliyle yaş sınırının tamamlanmasına bir gün kalanlara uzun bekleme süreleri kalanlar arasında bir kademelendirme yapılmaksızın aynı yaş haddine tabi tutulmaları makûl, adil ve ölçülü değildir.”
       Sonuç olarak yeni yasalaşmış olan kademeli emeklilik yasasının Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilme tehlikesi ile karşı karşıya olduğu ve kabul edilebilecek bir kademeli reform tasarısının prim ödeme gün sayısını temel alması gerektiği söylenebilir.
       


       [1] Bu noktada bazı üniversiteli öğrencilerin yasa çıkmadan önce bir iş yeri ile anlaşıp kendilerini sigortalattıklarını ve böylece sigortalılık sürelerini başlattıklarına dört sene önce şahit olduğumu belirtmek isterim. Yasanın bu haliyle 60 yaş yerine 57 yaşında emekli olabileceklerdir.
       
       [2] Kiracı, A. (2001). Türkiye’nin Demografik Projeksiyonları Kullanılarak Yapılmış Hesaplamaların Cevaplaması Gereken Soru: Emeklilik Reformu Gerekli Miydi? İSTATİSTİK ARAŞTIRMA SEMPOZYUMU 2001, DİE, 12-14 Kasım 2001.
       
       
       
    TOP5 Bankaların kara tahtaları siliniyor  
     
 
  NTVMSNBC KULLANICILARININ TOP 10'u  
 

Bu haberi diğer okuyucularımıza tavsiye eder misiniz?
hayır   1  -   2  -   3  -   4  -   5  -  6  -  7  kesinlikle

 
   
 
 
NTVMSNBC   NTVMSNBC 'ye iyi erisim için
Microsoft Internet Explorer
Windows Media Player   kullanın
 
   
  Ana Sayfa | Güncel | Dünya | Ekonomi | Sağlık | Yaşam | Teknoloji | Kültür & Sanat | Spor | Hava Durumu | Haber Özetleri | Arama | NTVMSNBC Hakkında | Yardım | Spor Yardım | Tüm Haberler |
Araçlar | NTVMSNBC Reklam Seçenekleri | Hukuki Şartlar & Gizlilik Hakları