| | | | Bu yazımda elimden geldiğince bu kavramların ne anlama geldiğini ve dünyada bu alanda son yıllarda kaydedilen gelişmeleri anlatmak istiyorum. Biliyorsunuz bu aralar bazı bankalar ve aracı kurumların önceliğinde kurulacak, ya da kurulan risk sermayesi şirketleri halka açılmayı planlıyorlar.
Venture Capital, ya da Türkçe anlamıyla risk sermayesi, gelişmekte olan ve belli ölçülerde riskli bir sektör veya iş alanında faaliyet gösteren, parlak ve geleceği olan fikirlere sahip ancak işini geliştirmek için yeterli sermayeye sahip olmayan girişimcilere sağlanan başlangıç sermayesi olarak tanımlanabilir.
İŞİN BABASI ROCKEFELLER
Risk sermayesinin babası ise, 1930’lu yıllarda ticari havacılık işinde büyük gelecek gören ve bu alandaki birkaç küçük girişimciye destek sağlayan Amerikalı ünlü işadamı L. Rockefeller. Rockefeller’in destek olduğu bir çok şirkette ilk olmanın faydalarını fazlasıyla gördüğü ve sahip olduğu servetin önemli bir kısmını da buna borçlu olduğu söyleniyor. Risk sermayesinin son yıllarda gösterdiği hızlı gelişim ise başları döndürüyor.
Sadece A.B.D.’de 1999 yılında risk sermayesi yoluyla sağlanan fon miktarı yüzde 150 artışla 48 milyar dolara ulaşmış durumda. Avrupa bu alanda henüz geriden gelmekte. Sağlanan fon miktarı yüzde 20 artarak 18 milyar dolara ulaşmış.
Parlak fikirlerin havada uçuştuğu Asya’da ise sağlanan risk sermayesi 6 milyar dolar düzeyinde. Global ekonominin rakamlarına bakıldığında sağlanan fonlar küçük gibi görünmekle birlikte, yeni kurulmakta olan küçük şirketlere yapıldığı ve gelişme potansiyellerinin ne kadar fazla olduğu düşünüldüğünde, rakamın önemi anlaşılabilir.
5 AŞAMALI SENARYO
Tabii, bu fonları en çok çeken şirketler ise günümüzün yine İngilizce moda deyişiyle “dot-com”, yani internet ve yeni ekonomi şirketleri . Son haftalarda hisseleri çalkalansa bile bu sektörlerin yatırımcılarının ne kadar para kazandığı da herkesin malumu. Risk sermayesi alanında yaşanan senaryo ise genellikle şu şekilde gerçekleşiyor:
1. Öncelikle melek yatırımcı -angel investor- diye nitelenen ve genelde zengin yatırımcılar (tüzel kişiler değil) yeni iş kuranları ve parlak fikirleri tohum parası -seed money diye tanımlanan başlangıç sermayesiyle destekliyorlar.
2. Fikir aşamasından uygulama alanına geçecek olan yeni şirket, ikincil sermayeye ihtiyaç duyuyor. Bu esnada devreye genelde risk sermayesi giriyor. Bu fonlara ise “early-stage capital” deniyor.
3. Artık faaliyete geçen şirket büyüme alanında daha fazla sermayeye ihtiyaç duyuyor. Bu aşamada ise büyüme sermayesi -expansion capital- devreye giriyor.
4. Bundan sonraki aşamada büyümeye devam eden şirket, ihtiyaç duyduğu net çalışma sermayesini ve yatırım ihtiyaçlarını, ya değişim sermayesi -replacement capital- yani ortak değişimi yoluyla ya da birincil halka arz -initial public offering- yoluyla sağlıyor.
5. Bu esnadan sonra risk sermayesini sağlayan “melek yatırımcı”, risk sermayesi sahibi yatırımlarının fikir sahibi de fikrinin karşılığını almaya başlıyorlar. Belli oranda bir riske ve fikre yatırım yapmanın sonucunda ya borsada sağlanan hızlı değer artışıyla net varlıklarını, “zenginliklerini” artırıyorlar, ya da hisselerini blok satış yoluyla satarak net bir kar elde ediyorlar.
Tabii adı üstünde risk sermayesinde yatırdığınız fonları kaybetme ihtimalinizde var. Buna da “writeoff” deniyor, yani defteri kapıyorsunuz. Bunu önlemek için ise risk sermayesini sağlayan, tüzel kişiliğe sahip fonlar ve yatırım bankaları, finansman modelleri ve detaylı bütçelerle gelişimi sürekli takip ediyorlar.
Yönetim kurullarında ve şirket içi yapılanmada söz sahibi oluyorlar. Çünkü girişimci olup fikri ileri sürenlerin kaybedecekleri sadece hayalleri var, risk sermayedarlarının ise paraları.
|
|
Emine Uşaklıgil
