 |
|
|||||
 |   |  |  | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
  |
 |
|||||||
|
|||||||
|
|||||||
| 1 - Irak, kitle imha silahlarına sahip mi ya da geliştiriyor mu? Saddam Hüseyin’e yönelik olası bir askeri operasyonun ana gerekçesi kitle imha silahları. ABD ve İngiltere’nin Bağdat’ın bu silahlara sahip olduğu konusunda şüphesi yok. Bu yüzden ABD Başkanı Bush, Irak’a karşı harekete geçmemenin bir seçenek olmadığını dile getiriyor. Ancak analistlerin çoğunun Saddam’ın silah programının kapasitesi ve bu silahların dünya için ne kadar tehlikeli olduğu konularında şüpheleri var. Şüphe götürmeyen tek şey, Saddam’ın geçmişte bu silahlardan edinmek istediği ve BM silah denetçileri Bağdat’tan çekilene kadar, üç yıldan fazla süre bu silahlara sahip olduğu. DENETÇİLER FARKLI DÜŞÜNÜYOR Irak ve kimyasal silah tartışmasının odağında 1991-1998 yılları arasında Irak’ta görev yapan UNSCOM var. Ancak Irak’ta uzun yıllar çalışan BM görevlileri bile Saddam’ın silah kapasitesi hakkında görüş birliğine varmış değil. UNSCOM’un Başkan Yardımcısı Amerikalı uzman Charles Duelfer, Irak’ın hala tehlikeli bir kitle imha silahı cephaneliğine sahip olduğunu söylüyor. Duelfer, nükleer başlık olmasa bile Saddam’ın tehlikeli silahlar ürettiğini iddia ediyor. Geçmişte, Bağdat tarafından istenmeyen adam ilan edilen UNSCOM görevlisi Scoot Ritter ise Duelfer’e katılmıyor. Ritter’a göre Irak sahip olduğu kimyasal ve biyolojik gazları asla ölümcül bir silaha dönüştüremedi. Saddam’ın bunu yapmak için gerekli mekanizmaya sahip olmadığını söyleyen Ritter, geçmişte Bağdat yönetimine karşı çok sert söylem ve ithamlarıyla tanınıyordu. SADDAM’IN SİLAHLARININ ÇOĞU YOK EDİLDİ Arap Birliği’nin Londra Temsilcisi Ali Muhsin Hamid ise BM denetçilerinin Irak’ın silah kapasitesinin yüzde 95’inin imha edildiğini savunuyor. Hamid’e göre ambargo nedeniyle geri kalan yüzde 5 de kullanılamaz durumda. İngiltere Dışişleri Bakanlığı’nın Ortadoğu Sorumlusu Ben Bradshaw, Saddam’ın kitle imha silahları geliştirmeye devam ettiğini belirtirken, 150 km menzillik yeni bir füze fırlatma teknolojisi geliştirdiğini iddia ediyor. Uzmanların çoğu bu iddiaya katılmıyor. IRAK’IN NÜKLEER SİLAHI VAR MI? Uzmanların en büyük anlaşmazlık konusu ise ‘en büyük korku’ üzerine: Saddam nükleer silah üretiyor mu? Ortadoğu uzmanlarından Rosemary Hollis, nükleer bilim adamlarının Saddam’ın nükleer silah üretme kapasitesine sahip olmadığı konusunda görüş birliği içinde olduğunu vurguluyor. Ben Bradshow ise Bağdat’ın nükleer silah programına başladığını iddia ediyor. Hollis’e göre, bu yöndeki iddialar Irak’ı vurmak isteyen Washignton tarafından dikte ettiriliyor. SADDAM KİTLE İMHA SİLAHLARINI KULLANMAZ Eğer Saddam kitle imha silahlarını hazır hale getirirse, bunları kullanır mı? Saddam destekçileri ve muhaliflerine göre ‘hayır’. (bu konu iki tarafın nadiren görüş birliği sağladığı konuların başında geliyor) Her iki taraf da, Saddam’ın böyle bir şeye kalkışmayacağını hem ordu hem de halkın kontrolünü kaybetme riskiyle karşılaşacağını söylüyor. İngiltere ve ABD ise geçmişte Saddam’ın Halepçe’de Kürtlere karşı kimyasal silah kullandığını sık sık hatırlatıyor. 2 - Saddam’ın kitle imha silahı geliştirdiği yönünde ne tür kanıtlar var? Irak doğumlu İngiliz işadamı Dr. Çelebi’ye göre “yok”. Aynı görüşü savunan Ali Muhsin Hamid’e göre de ABD’nin Irak’ı denetçileri kabul etmeye zorlaması Arapların dikkatini Filistin’den uzak tutmaya yönelik bir hamle. ABD ve İngiltere ise bu konudaki iddialarını silah denetçilerinin geçmişteki bulgularına ve Saddam’ın denetimlerle ilgili tutumuna dayandırıyor. Denetçiler, Saddam’ın silah programını durdurduğunu söyledikten sonra, yeniden başladığının ortaya çıktığını hatırlatıyor. Bu tür iddiaların kaynağı da genelde Iraklı muhalifler. UNSCOM’un 1999 yılında yazdığı son rapor da 1990 öncesindeki silahların yok edildiği geri kalanın akıbetinin bilinmediği belirtiliyor. Bazı denetçiler, Irak’ın yakın zamanda sinir gazı yapımında kullanmak üzere yüzlerce ton kimyasal malzeme aldığını iddia ediyor. Charles Duelfer’a göre özel villalar, hastaneler gibi binaların altında kitle imha silahı tesisleri var. İddialar yine muhaliflere dayandırılıyor. Ancak hala Irak’ta temaslarını sürdüren Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na göre Irak’ın şu anda bir program yürüttüğüne dair işaret yok. 3 - BM silah denetçilerinin Irak dönmesine izin verilmesi, askeri operasyon tehdidine karşı etkili olur mu? Bu konudaki görüş ayrılıklarının ortasında yine silah denetçileri var. En iyimser görüş UNSCOM’un yerine kurulan UNMOVIC’in Başkanı Hans Blix’nki. Blix, 230 denetçinin Irak’a dönmesinin büyük bir etkisi olacağına inanıyor. İsveçli uzmana göre, bu yöntem askeri operasyondan daha etkili. Blix’e katılmayanlar ise UNMOVIC’in Saddam’ın izin verdiğinden daha fazlasını yapamayacağını düşünüyor. Bazı silah uzmanları da Saddam’la masaya oturmanın imkansız olduğunu ve Bağdat’a bir operasyon yapılabileceğini göstermek gerektiğini söylüyor. Eğer Irak denetçilere izin verirse ABD’nin askeri bir operasyon gerçekleştirmesi ve uluslararası çapta destek bulması çok zor olacak. Scott Ritter’a göre ABD Irak’ı vurmayı ve rejim değişikliği hedeflediği için Irak’ın tepkisinin bir önemi yok. Bir başka görüş de “silah denetçileri konusu, kamuoyunu saldırılara hazırlamak için kullanılıyor” şeklinde. Arap Birliği’nden Hamid’e göre ABD’nin Arapları ikna etmenin tek yolu, Irak’ın yanı sıra İsrail’in nükleer silah kapasitesinin de denetim altına alınması. 4 - Saddam’ın devrilmesi kolay olur mu ve riskleri nelerdir? Uzmanların çoğuna göre bu sorunun cevabı yine kitle imha silahlarına dayanıyor. Eğer Saddam’ın kitle imha silahı kapasitesi varsa, onu devirmek kolay ve risksiz olmayacaktır. Böyle bir durumda en büyük tehlikenin Irak’ın İsrail’e saldırması olabileceği söyleniyor. Irak’ın 400 bin askerlik ordusu ne kadar direnç gösterebilir? Bu konuda genel kanı, silah altına alınan Iraklıların savaşmayacağı yönünde. Hatta seçkin Cumhuriyet Muhafızları’nın bile fazla etkili olamayacağı söyleniyor. “CUMHURİYET MUHAFIZLARI DİRENECEK” CIA’in eski Irak analistlerinden Judith Yaphe, farklı düşünenlerden. Yaphe, Cumhuriyet Muhafızları’nın Körfez Savaşı’ndan çok farklı olduğuna dikkat çekiyor. Bu konudaki en radikal görüş yine Ritter’ınki: “Cumhuriyet Muhafızları Çöl Fırtınası’nda asla ezilmedi. Hep savaştılar, 50-60 bin adam ölümüne savaşacak.” Ritter’a göre Baas Partisi de mobilize gerilla direnişi gösterecek. İngiliz savunma kaynakları da ciddi bir operasyonun aylar süren planlama süreci gerektirdiğini söylüyor, özellikle kara operasyonu için. Kara operasyonu için en uygun üs ise muhalefete rağmen Kuveyt. MUHALİFLER İŞE YARAR MI? Irak muhalefetinin Afganistan’da olduğu gibi Irak’a yönelik bir operasyonda hayati rol oynayacağı düşünülüyor, ancak bu görüşe katılmayanlar da var. Örneğin Yaphe, “Bu bir rüya. Operasyon yüzde 99 ABD’nin katkısıyla gerçekleşecektir” diyor. İngiliz Sir John Moberly’nin de şüpheleri var. Moberly, kuzeyde Kürtlerin bu işe karışmak istemeyebileceğini, güneydeki Şiilerin (ki bölgede askeri açıdan en donanımlı grup) de İran’dan akıl alabileceğini söylüyor. Moberly’ye göre bu yüzden İran’ı ‘şer ekseni’ne katmak pek de akıllıca değil. 5 - Saddam’ın yerini nasıl bir rejim alabilir? Iraklılık bilincine sahip herhangi biri ‘Made in USA’ damgalı bir hükümeti kabul etmeyecektir. Burada yine farklı görüşler var. Bunlardan biri, sürgündeki ‘dolar devrimcisi’ muhaliflerin, Körfez Savaşı’ndan bu yana görmediği insanları yönetmek için Londra ve New York’taki rahatlarını bozmayacağı. Bir diğer görüş de Saddam sonrası, tüm etnik grupların temsil edildiği, çok yapılı bir hükümet. Iraklı muhalif generallerden Necib Salihi’ye göre kimsenin baskın olmadığı bir demokratik sistem Irak’ta tüm sorunları çözebilir. Tabii bu en iyimser görüş. ‘Felaket senaryoları’ ise Irak’ın üçe bölünmesi, etnik ve dini bölünmüşlüğün yaygınlaşması ve çok sayıda iç savaş. Bir de Saddam’ın yerine yeni bir Saddam gelmesi, belki de en kötüsü bu... 6- Saddam’ın zorla devrilmesi dünyayı daha güvenli yapar mı? En büyük tehlikenin, bir tehlikeyi ortadan kaldırırken diğerini artırmak olduğunu kaydeden uzmanlar, Irak’a yönelik saldırının bölgenin istikrarını zora sokacağını belirtiyor. (Özellikle İsrail’in Filistin’e yönelik baskısını artırdığı bir dönemde) Bradford Üniversitesi’nden Prof Rogers’a göre alternatif çözümler bulunmak zorunda. Ortadoğu’nun sadece ve sadece Irak’ın da barış sürecine dahil olmasıyla güvenli bir yer olacağına inananlar da var. Charles Duelfer ise Irak’ın Ortadoğu’nun kalkınma motoru olabileceğini savunuyor. Eski denetçilerden Terry Taylor ise Bush’un “Hareket kalmak bir seçenek değil” sözüne gönderme yaparak, “Ne yaparasınız yapın riski vardır. Ancak hiçbirşey yapmamak çok daha riskli” diyor. 7 - Eğer ABD Irak’a saldırırsa İngiltere aktif dektek verir mi? Prof. Rogers’a göre “Kesinlikle hayır.” İngiltere bölgenin istikrarını tehlikeye atabilir, ayrıca kendi ülkesindeki El Kaide bağlantıları nedeniyle kendini de ateş hattında bulabilir. İngiltere’nin ABD’ye sorun çıkarmaktan kaçınacağını vurgulayan Sir John ise “Amerikalıları desteklemeye hazır olmalıyız, ancak herşeyi de kabul edemeyiz” diyor. | ||||
| |
|||
 İsrail hücum botu Gazze kıyısını vurdu |
|||
| |
|||
 |
|
 |
|||||||||||||||
   |
|||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
| Ana Sayfa | Güncel | Dünya | Ekonomi | Sağlık | Yaşam | Teknoloji | Kültür & Sanat | Spor | Hava Durumu | Haber Özetleri | Arama | NTVMSNBC Hakkında | Yardım | Spor Yardım | Tüm Haberler | Araçlar | NTVMSNBC Reklam Seçenekleri | Hukuki Şartlar & Gizlilik Hakları |
|||||||||||||||||
 | |||||||||||||||||
