| | | | Merkez Bankası tarafından dün yayınlanan iktisadi yönelim anketi, tahmin edilebileceği gibi Eylül ayında morallerin bozulduğunu gösteriyor. 523 imalat sanayi firmasının katıldığı ankete göre, sanayi dalındaki genel gidişat konusunda iyimserlerin oranı azalmaya devam ederek Eylül ayında toplam içinde yüzde 9,6’ya gerilemiş. Bu oran, Mayıs ayında yüzde 19,7, Ağustos ayında yüzde 13 olarak gerçekleşmiş. Yine de moraller Şubat krizi sonrası kadar bozuk değil. Söz konusu oran Mart ayında yüzde 4,3’e kadar gerilemiş.
İÇ TALEP ZAYIFLAYACAK
Ankette önümüzdeki aylara dair ipucu veren iki önemli soru var. Birincisi, iç piyasada alınan yeni siparişlerin gelecek üç ay trendine ilişkin. Bu soruya yukarı diye cevap verenlerin oranı yüzde 17,3. Bu oran Mayıs ve Ağustos aylarında sırasıyla yüzde 25 ve yüzde 21 olarak gerçekleşmiş. Bu veriler, iç talebin yılın son çeyreğinde de azalmaya devam edeceği yönünde işaret vermektedir. Bu soru ile bağlantılı ikinci önemli soru, ihracat piyasasından alınan yeni sipariş miktarının gelecek üç ay trendi konusundaki beklentidir. Bu soruya, Ağustos ayında yukarı diyenlerin oranı yüzde 26 iken, Eylül ayında bu oran yüzde 19 seviyesine gerilemiş. Yani iç telepteki gerilemeye ilaveten, son çeyrekte dış talepte de bir azalma söz konusu olacak.
ENFLASYON BEKLENTİSİ
Merkez Bankası anketinde önemli olduğunu düşündüğümüz diğer bir soru, gelecek 12 aylık dönemdeki TEFE enflasyon beklentisine ilişkin.
Eylül ayında hükümetin 2002 yılı resmi beklentisinin TEFE için yüzde 30 civarında olacağı açıklanmıştı. Buna rağmen ankete katılanların beklentisi ağırlıklı olarak yüzde 60-70 aralığında. Mevcut koşullarda, hükümetin enflasyon konusunda fazla inandırıcı olmadığı ortaya çıkıyor.
OTOMOTİVDE SERT DÜŞÜŞ
Eylül ayında talepte yaşanan sert düşüşü gösteren diğer bir veri otomobil sektöründen geliyor. Otomobil Sanayicileri Derneği’nin yayınladığı veriye göre, Eylül ayında toplam otomobil ve hafif ticari araç satışı 11,389 adet olmuş. Satış miktarı yaz aylarında ortalama 18,000 civarında, geçtiğimiz yıl Eylül ayında ise 62,700 olarak gerçekleşmiş. Bu rakamlar, Eylül 2001 döneminde geçtiğimiz yıllara göre toplam talepte çok sert bir düşüş yaşandığını gösteriyor.
Ekim ayına ilişkin ilk ipuçları merkez bankası tarafından yayınlanan tüketici ve bunun içinde özellikle otomobil kredilerinde izlenebiliyor. Bu kredilerin stok değeri Kasım 2000 krizinden sonra sürekli azalıyor. O dönemden bu yana yarı yarıya azalmış durumda. Elimizdeki son veriler 12 Ekim tarihli. Buna göre, Eylül ayı sonunda 2,670,693 milyar TL olan toplam tüketici kredileri, 12 Ekim tarihinde 2,604,904 milyar TL’ye gerilemiş. Aynı tarihlerde, otomobil kredileri 1,335,043 milyar TL’den 1,292,323 milyar TL’ye gerilemiş.
VERİLERDE IŞIK GÖRÜLMÜYOR
Sonuç olarak, tüketici güvenine ve talebe ilişkin henüz olumlu bir işaret yok. Konjonktür dip seviyelerine yakın olabilir, fakat dipten yukarı gittiğimize dair bir ışığı şu anda ekonomik verilerde göremiyoruz.
Merkez Bankası’nın da katkısıyla döviz kurlarında göreli bir istikrar, siyasette umut verici gelişmeler yaşarsak ekonomik veriler yayınlanmadan da ışığı görmemiz mümkün olabilir diye düşünüyoruz. İzlemeye devam edeceğiz... | |
Emine Uşaklıgil’in bugüne kadar ntvmsnbc’de yayınlanmış tüm yazıları