| |
|
|
19 ve 20. yüzyılın ilk yarısında Hint yarımadasını elinde bulunduran İngiltere ile Orta Asya’ya egemen olan Rusya arasında tampon bölgesi olan Afganistan’da bu dönem, sürekli savaşlara sahne oldu.
Dağılan Sovyetler Birliği’nin 1979’da işgal ettiği Afganistan, Sovyetler çekilmesine rağmen bir türlü istikrarı bulamadı.
Sovyet işgalinin ardından yaşanan iç savaşta başarıya ulaşan Talibanlar, ülke topraklarının yaklaşık yüzde 90’ını ele geçirdi. İstikrarsız, savaş içinde yaşayan bir ülke olan Afganistan’da, bu yüzden ekonomide de sürekli bir çöküş yaşanıyor.
Dolardaki değer düşüşü hesaba katıldığında, 1979-1999 yılları arasında ülkede kişi başına milli gelirdeki azalma yüzde 50-60’ı buldu.
KAYNAKLARINA RAĞMEN DÜNYANIN EN FAKİR 5. ÜLKESİ
Ülke, 160 dolarlık cari fiyatlarla kişi başına milli geliriyle dünyanın en fakir ülkeleri arasında ilk sıraları alıyor (Türkiye’nin en fakir illeri Ağrı’nın 827, Muş’ta 828 dolar). Dünyada, sadece Afrika ülkeleri Sierra Leone (130 dolar), Burundi (120 dolar), Kongo Demokratik Cumhuriyeti (100 dolar) ve Etiyopya (100 dolar), Afganistan’dan daha fakir durumda bulunuyor.
Çok zengin yeraltı ve yerüstü kaynaklarına rağmen Afganistan, dünyanın en fakir 5. ülkesi. Afganistan’ın satınalma gücü paritesine göre kişi başına milli geliri ise 810 dolar. Türkiye’de bu rakam 6 bin doların üzerinde.
Toplam milli gelir 4.1 milyar doları ancak buluyor. Bir diğer ifadeyle 26 milyonluk ülke 1.2 milyonluk Kocaeli’nin (yıllık üretimi 9 milyar dolar) yarısı kadar bir üretimi yapamıyor. Halkın yüzde 60’a yakını geçimini tarımdan sağlarken, gelirin yüzde 70’i tarım kaynaklı. Böyle olmasına rağmen, ülke topraklarının yüzde 12’sini oluşturan tarıma elverişli toprakların yalnızca 6’da biri ekilebiliyor.
YATAKLAR İŞLETİLEMİYOR
Ülkenin büyük bölümü (yüzde 46) çayır ve otlaklarla kaplı. Çok zengin doğalgaz, kömür ve demir yatakları da işletilemiyor. Ülkenin kuzeyinde Mezar-ı Şerif’in 120 kilometre batısında Türkmenistan sınırındaki Şebergan’da zengin doğalgaz kaynakları, Hindukuş dağlarının kuzey yamaçlarında birçok kömür havzası, Kabil’in 96 kilometre kuzeybatısındaki Hacıgak’ta 2 milyar tonluk yüksek vasıflı yüzde 62-63 demir içeren demir rezervi, Kunduz yakınlarında bakır, kurşun, çinko, Konar-ı Has’ta berilyum, Bedahşah’da yarı-değerli lacivert taşı kaynakları bulunuyor.
Ülkenin dağlık yapısı nedeniyle, çok zengin hidroelektrik enerji kaynakları bulunuyor ancak çok az sayıdaki baraj nedeniyle bu potansiyel kullanılamıyor. Ulaşım tamamıyla felç durumda. Geçmişte sadece 10 kilometrelik bir hat olan demiryolu şu an kullanılmaz durumda, karayolları ise neredeyse tamamen asfaltsız.
80 MİLYON DOLARLIK İHRACAT
Ülkenin yıllık ihracatı sadece 80 milyon dolarda kalıyor. Türkiye bu miktardaki ihracatı bir günde gerçekleştiriyor.
Afganistan’da kadınların yüzde 84’ü okuma-yazma bilmezken, halkın sadece yüzde 20’si şehirlerde yaşıyor. 5 yaşına gelene kadar bin çocuktan 257’si ölürken, kadın başına çocuk sayısı 6.9.
Bütün bunlara rağmen nüfus çok hızlı artıyor. ABD Nüfus Bürosu verilerine göre, 2001 yılı tahminleriyle 26 milyon 813 binlik bir nüfusa sahip olan Afganistan, 2050 yılında 67 milyon 225 binlik bir nüfusu beslemek zorunda kalacak. Ülkede nüfus artış hızı yüzde 2.9’u buluyor. Türkiye’de ise bu oran yüzde 1.5.
|
|
Bankaların kara tahtaları siliniyor
